چشم انداز بازار خودرو که همواره در ایران به‌عنوان یک کالای مصرفی و سرمایه‌ای مطرح بوده تحت تاثیر نگاه سرمایه‌ای معامله‌گران، سفته‌بازان و خریداران واقعی خودرو مسئله‌ای با جذابیت محسوب می‌شود. بعد از اعلام نتایج انتخابات آمریکا تمامی بازارهای سرمایه‌ای ایران مسیری متفاوت از نگاه‌های بدبینانه سیاسی را طی کرد و به نوعی دولت فرصتی پیدا کرد تا بخشی از اصلاحت لازم در بازارها را به بوته آزمایش بگذارد.
یکی از بازارهایی که بعد از انتخابات آمریکا به دلیل کاهش انتظارات تورمی با اصلاح قیمت همراه بود بازار خودرو است. در این تحلیل به بررسی فاکتورهای موثر بر این کالای سرمایه‌ای و چشم انداز بازار خودرو خواهیم پرداخت. همراه آرتان پرس باشید.
*** کاهشی شدن شاخص قیمت خودرو در آذرماه
شاید کمتر کسی در اوایل سل تصور اصلاح قیمت‌ها را در بخش خودرویی متصور می‌شد. بازار خودرو حدودا یکسال بود که وارد سیکل شتاب در قیمت‌گذاری شده بود و عملا با جهش در قیمت‌های محصولات پرتیراژ ایران خودرو و سایپا عملا کمتر کسی می‌توانست اصلاح را در بازه یکسال آینده و اوایل انتخابات ریاست جمهوری متصور شود.
بررسی شاخص‌های اصلاح قیمت در پاییز امسال نشان می‌دهد که در ماه آبان و آذر بیشترین اصلاحات در بازار خودرو در سه سال گذشته رخ داده است.
در آبان ماه و با کاهش سیستماتیک قیمت طلا و ارز شاهد افت قیمت در سایر بازارهای کالایی بودیم و خودرو نیز از این کاهش قیمت بهره برد.
منحنی قیمت خودروهای داخلی طی سال جاری در چند مقطع، روند صعودی به خود دید وحتی گوی سبقت را در رشد از بسیاری کالاها ربود که حالا طبق گزارش مرکز آمار رکورد شکنی‌های قیمت خودرو بسیار چشمگیر بوده ولی این بار قیمت خودروهای داخلی با کاهش بی‌سابقه‌ای همراه بوده‌اند.
عوامل زیادی به رکود و اصلاح شدید قیمت خودرو در ایران منجر شدند که یکی از مهم‌ترین دلایل آن کاهش نرخ ارز، کاهش انتظارات تورمی جامعه از سال آتی و از همه این موارد مهم‌تر تعطیلی بنگاه‌ها و نمایشگاه‌های خودرو بود.
*** بن بست در بازار
خودرو به دلیل ماهیت کالایی بودن و به دلیل نقدشنودگی متوسطی که دارد حتما نیاز به بررسی‌های فیزیکی است و این موضوع سبب شد بسیاری از معاملات خودرو به بن‌بست برسند و عملا رکود شدیدی بر بازار حاکم شود.
در شرایط فعلی و با کاهش شدید قیمت‌ها در بازار آزاد اراده‌ای ایجاد شده که می‌تواند برای همیشه قیمت خودرو را در ایران در محدودهی متعادل نگه دارد. برخی از کارشناسان با توجه به شرایط فراهم شده در بازار، به سیاست‌گذار خودرو توصیه می‌کنند که با فراهم کردن قیمت‌گذاری بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا و حذف تعیین قیمت دستوری خودرو، زمینه کاهش بیشتر قیمت‌ها در بازار را فراهم کند. با کاهش قیمت خودرو به دلیل حذف مکانیزم دستوری، این بازار است که برای قیمت‌ها تصمیم نهایی را می‌گیرد.
بنا بر این سیاستگذاران قیمت خودرو باید از این اصلاح به بهترین شکل ممکن استفاده کنند.
*** کیفیت و کمیت در کفه یک ترازو
رویکرد فعلی شرکت‌های خودروسازی در ایران حداکثر سازی تولید و تیراژ خودروهاست. شرکت‌های تولید کننده خودرو در شرایط فعلی برای خود چشم‌انداز تولید ۲ میلیون خودرو در سال را مطرح کرده‌اند که این رقم برگرفته از میزان معاملات خودرویی کشور در سال گذشته است.
خودروسازان بر این باورند که با افزایش تولید خودرو می‌تواند علاوه بر جبران زیاندهی‌های سال‌های گذشته بازار خودرو را به طور کامل تغذیه کنند.
علی‌رغم اینکه علاوه بر افزایش تولید خودرو، به بحث کیفیت و ارتقاء آن نیز توصیه شده است اما دیده می‌شود که بنابر اظهار خودروسازان به‌ویژه در بازدید اخیر وزیر صمت از هر دو خودروساز اصلی، تیراژ تولید خودروها افزایشی پیش می‌رود اما گویا کیفیت درجا زده است.
این مسئله‌ای است که در سال‌های آتی می‌تواند زمینه شکست خودروسازی ایران را فراهم کرده و هزینه‌های زیادی را برای اقتصاد خانوارهای کمتر برخوردار فراهم سازد.
این موضوع بهانه‌ای شد تا به بررسی سطح کیفی خودروهای ساخت داخل بپردازیم.
*** آمارهای کیفی رضایت بخش نیستند
متاسفانه آمارهایی که در این زمینه از مبادی خبری منتشر شده‌اند چندان رضایت‌بخش نیستند. برای مثال طبق ارزیابی آبان ماه، پژو ۲۰۰۸ تنها خودرویی است که توانسته هر پنج ستاره کیفی را کسب کند و این در حالی است که تنها چهار خودرو موفق به اخذ چهار ستاره شده‌اند. البته از سوی دیگر خودروی سواری تک‌ستاره نداشته‌ایم و فقط دو خودرو، دو ستاره‌ای شده‌اند.
موضوع کیفیت خودروها در کنار افزایش قیمت‌های کارخانه از سمت تولیدکنندگان خودرو موضوعی است که در روزهای رکود بازار خودرو به شدت بر بازار خودرو سایه افکنده و معاملات خودرویی را بسیار شمننده کرده است.
این نبود اطمینان کافی در بازار شبب شده است که هر روز نرخ‌ها ریزش داشته باشند اما نکته جالب توجه در بازار، پیشی گرفتن نرخ کارخانه‌ای یکی از برندها از قیمت‌های بازاری محصولات خود است.
نگاهی به وضعیت و قیمت فروش نقدی محصولات مدیران خودرو، نکات جالب توجهی را نمایان می‌کند. در سایت این شرکت قیمت‌هایی برای فروش نقدی و تحویل ۴۵ روزه درج شده که بالاتر از نرخ‌های بازار است و طبیعتا متقاضی ندارد. این موضوع تا به امروز برای بازار خودرو بی‌سابقه بوده است.
از این اتفاق می‌توان برداشت‌های متفاوتی داشت. یا بازار خودرو کانال ریزش را ادامه خواهد داد و یا به زودی شاهد رشد شدید قیمت‌ها در پایان سال و اوایل عید خواهیم بود. موضوعی که به جرات می‌توان در مورد آن صحبت کرد این است که قیمت‌های فعلی به هیچ عنوان قیمت‌های تعادلی بازار نیستند.
*** اثر ورود خودروهای وارداتی به بازار
فاکتور دیگری که به معاملات خودرو ورود کرده و تا حدودی در تعدیل قیمت‌ها در کوتاه مدت تاثیر گذاشته است ورود خودروهای وارداتی به بازار خودروست. با نگاهی به سایت‌های مجاز خرید و فروش خودرو، آنچه جلب توجه می‌کند عرضه برخی خودروهای وارداتی مدل ۲۰۱۹ در بازار است؛ خودروهایی که از سال ۲۰۱۸ واردات آنها به کشور ممنوع شده بود اما حال سر از سایت‌های مجازی خرید و فروش در آورده‌اند.
بسیار از تحلیلگران بر این باورند که خودروهایی که با عنوان خودروهای وارداتی مدل ۲۰۱۹ در ویترین سایت‌های مجازی به جشم می‌خوردند خودروهای دپو شده موجود در گمرک هستند.
اما به گفته فعالان بازار خودرو صدور مجوز برای دو شرکت وارد کننده موجب شده تا شاهد عرضه این خودروها در بازار باشیم. اینکه واردات خودروهای خارجی در انحصار شرکت‌های تولید کننده قرار بگیرد به هیچ عنوان چشم انداز خوبی را برای قیمت‌های خودرو رقم نخواهد زد.
فاکتور دیگری که در کنترل قیمت خودرو در بازار داخلی نقش داشته است موضوع کنترل قیمت‌ها از طریق آزاد سازی قیمت خودرو است. بنا به دلایل زیادی که از حوصله این بحث خارج است این شیوه تاثیری در قیمت‌های فعلی ندارد چرا که همین حالا نیز قیمت بازار در اکثر خودروها بسیار بالاتر از کارخانه است.
*** نقش حیاتی قطعه‌سازان
در شرایط فعلی قطعه سازان نقش بسیار مهمی در تعیین نرخ نهایی خودروها دارند. تعیین قیمت نهایی خودرو از کارخانه براساس نرخ روز اجناسی است که خودروسازان مصرف می‌کنند. در شرایط فعلی و به دلیل محدودیت در واردات قطعات خودرویی بازار با هزینه‌های بالایی موارد مصرفی خود را تامین می‌کند.
بنا بر این نمی‌توان انتظار کاهش قیمت‌ها را حتی به شکلی هیجانی داشت. اما اگر قیمت اجناسی که در تولید خودرو مصرف می‌شود کاهش پیدا کند، قیمت خودرو هم به طور طبیعی باید کاهش یابد.
در شرایط فعلی نمی‌توان در کوتاه مدت شاهد ورود قطعات به بازار بود. در شرایط فعلی بازار در انحصار قطعه سازان است و سوبسیت‌های دولتی کفاف کنترل قیمت‌ها را نمی‌دهد. بنا بر این نمی‌توان انتظار داشت که قیمت‌ها از جانب قطعه سازان کنترل شود.
*** پیشنهاد قابل تامل
اخیرا به قطعه سازان پیشنهاد شده که به شکل هلدینگ در تولید خودرو نقش ایفا کنند. این موضوع کمی تصمیم عجیبی است که از سوی وزارت صمت پیشنهاد شده است. شرکت‌های تولیدکننده خودرو در ایران با بیش از ۵۰ سال سابقه فعالیت متاسفانه به سطح بلوغ کافی در تولید خودرو با کیفیت نرسیده‌اند و ورود قطعه سازان به این بازار هیچ مزیت رقابتی برای مصرف کننده نهایی ایجاد نمی‌کند.
متاسفانه در شرایط فعلی در بازار خودرو کمیت و تعداد تیراژ بر موضوعاتی مانند کیفیت ارجعیت داده شده است. خودروسازان هم‌اکنون به وضعیتی رسیده‌اند که حتی اگر خودروهای خود را ناقص به مشتریان تحویل دهند، مشتریان حاضر به خریدند.
مشابه چنین اتفاقی در دهه هفتاد شمسی رخ داده بود، زمانی که مردم حاضر بودند پیکان ناقص را هم از ایران خودرو تحویل بگیرند.
این موضوع تا جایی پیش رقت که در معرفی یکی از محصولات تولید ایران در حضور وزیر صنعت خودروی رونمایی شده قادر به روشن شدن نبود. در فیلم منتشر شده از این مراسم به وضوح مشخص است که خودرو استارت نمی‌خورد و حتی در عکس‌های منتشرشده مشخص است که نصف چراغ‌های عقب خودرو هم روشن نمی‌شود.
*** آنچه نتیجه می‌گیریم
در مجموع به‌عنوان جمع بندی بحث باید عنوان کرد که اگر آزادسازی قیمت خودرو اجرایی شود سطح عمومی قیمت‌ها به علت کاهش سفته بازی در کوتاه مدت پایین‌تر می‌آید. اما نمی‌توان به این فاکتور به‌عنوان یک موضوع پایدار کننده در معاملات خودرو نگریست.
در شرایط فعلی دولت در تلاش است که سود حاصل از معاملات خودرو در بازار آزاد را به سمت خودروسازان جهت دهی کند. باید دید که آیا دولت توان مقابله با سفته بازان را دارد؟ یا این دلالان هستند که نبض بازار را در دست خواهند گرفت.
به نظر می‌رسد همانند سال‌های قبل و همزمان با شروع فصل سرد، بازار خودرو در حال وارد شدن به قسمت عمیق خواب زمستانی خود است و انتظار ریزش قیمت‌ها از سوی مشتریان سبب شده تا این بازار دچار رکودی عمیق شود.
اما اگر فاکتورهایی نظیر رشد مقطعی نرخ ارز با پارامترهایی مانند کاهش عرضه‌های مستقیم همره باشد شاهد رشد قیمت‌ها در روزهای منتهی به سال آتی خواهیم بود.
ثبت دیدگاه