بهبود عملکرد نانوکاتالیست‌های مورد استفاده در صنعت پتروشیمی

در این فرایند عموماً ازکاتالیست‌های زئولیتی، که یکی از پرکاربردترین کاتالیست‌ها در صنایع نفت و گاز است، استفاده می‌شود.

به گفته دکتر محمد رستمی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی سهند تبریز و مجری طرح در این تحقیقات که با همکاری شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ایران صورت گرفته است، هدف اصلی بومی‌سازی دانش ساخت کاتالیست پرکاربرد زئولیتی و بهبود خواص آن جهت کاربرد در فرایند تولید اولفین‌های سبک بوده است.

وی در خصوص اهمیت انجام این قبیل مطالعات عنوان کرد: بومی سازی دانش ساخت این نوع کاتالیست‌ها می‌تواند نقش مهمی در رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی در حوزه نفت و گاز داشته باشد. بطور مشخص، با توجه به منابع وسیع گاز طبیعی و تولید مازاد متانول درکشور، تولید نانوکاتالیست زئولیتی Fe/ZSM- 5 می‌تواند موجب رفع نیاز کشور به واردات اولفین‌های سبک (اتیلن و پروپیلن) شود و ارزش افزوده قابل توجهی را نصیب کشور کند.

به گفته این محقق، در این طرح، اثر نحوه‌ افزودن تقویت کننده نانوذرات آهن به نانوکاتالیست زئولیتی HZSM- 5 بر عملکرد آن بررسی شده است. باید توجه داشت که در تبدیل متانول به اولفین‌های سبک در کنار شرایط فرایندی، شکل، ساختار و خواص اسیدی کاتالیست مورد استفاده نیز تأثیر بسزایی بر انتخاب‌پذیری و گزینش اولفین‌ها به عنوان محصول اصلی نسبت به محصولات جانبی دارد.

دکتر رستمی زاده در ادامه به تشریح راهکار مورد استفاده در این طرح جهت دستیابی به هدف دنبال شده اشاره کرد و افزود: بهبود عملکرد کاتالیست، نظیر افزایش میزان تبدیل متانول، گزینش‌پذیری پروپیلن و طول عمر کاتالیست، با افزودن تقویت کننده به کاتالیست محقق می‌شود.

وی ادامه داد: در این تحقیق، به منظور تنظیم خصوصیات اسیدی و ساختاری نانوکاتالیست بهینه، تقویت کننده‌ی نانوذرات آهن به دو روش تلقیح و افزودن در حین مرحله ساخت مورد استفاده قرار گرفت. همچنین نانوکاتالیست‌های ساخته شده توسط چندین آزمون مختلف نظیر FE-SEM ، XRD ، BET ، NH 3 -TPD ، FTIR ، TEM و TGA‌ تعیین مشخصه شدند. در نهایت، عملکرد کاتالیستی نانوکاتالیست ها در شرایطی کاملاً مشابه شرایط عملیاتی فرآیند صنعتی تبدیل متانول به پروپیلن مورد ارزیابی واقع شد.

دکتر رستمی زاده افزود: طبق آزمایش‌های صورت گرفته خصوصیات ساختاری و اسیدی مناسب نانوکاتالیست ها منجر به فعالیت کاتالیستی مطلوب آن‌ها شده است؛ به گونه‌ای که نانوکاتالیست توسعه داده شده عملکردی بهتر از برخی کاتالیست‌های تجاری نشان داده است. دیگر مشخصه بارز این نانوکاتالیست تولید شده، گزینش پذیری خیلی کم برای پارافین‌هاست (زیر ۵ درصد) که از نظر عملیاتی پارامتری مهم برای کاتالیست این فرآیند است.

وی عنوان کرد: این نتایج منجر به افزایش بهره‌وری فرآیند تبدیل متانول به اولفین‌ها و کاهش هزینه تولید در قیاس با واردات محصول می‌شود و خود گام بزرگی به سوی بومی سازی دانش ساخت و تولید صنعتی نانوکاتالیست‌های زئولیتی خواهد بود.

دکتر رستمی زاده گفت: این نانوکاتالیست‌ها می‌توانند به طور ویژه موجب افزایش بهره‌وری فرایند تبدیل متانول به اولفین‌های سبک شوند. در ساخت این نانوکاتالیست‌ها از نانوذرات آهن استفاده شده است.

گفتنی است این تحقیقات از همکاری دکتر محمد رستمی زاده عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی سهند تبریز و دکتر فریدون یاری پور از شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ایران حاصل شده است. نتایج این تحقیقات در مجله Fuel با ضریب تأثیر ۳/۶۱۱ (جلد ۱۸۱۱، سال ۲۰۱۶، صفحات ۵۳۷ تا ۵۴۶) به چاپ رسیده است.

منبع: برنا

فرزانه سادات تیموری

دانشجوی ارشد دانشگاه تهران