مزیت‌های نسبی ایران در صنعت فولاد

این تغییرات برای بسیاری از کشورها موجب شده تا چشم‌اندازهای جدیدی در ایجاد کسب و کار و ایجاد اشتغال و افزایش درآمد ایجاد شود. با وجود این تغییرات سریع، ایجاد صنایع تولیدی برای برخی کالاها هنوز نیازمند داشتن امکانات طبیعی بسیاری است که بدون در اختیار داشتن آن امکانات، ایجاد و تولید چنین صنایعی از نظر اقتصادی چندان سودآور نخواهد بود.  یکی از صنایعی که ایجاد آن نیازمند پیش‌نیازهایی در زمینه مواد اولیه و انرژی موردنیاز است، صنعت فولاد است. این صنعت از جمله صنایعی است که کشورهای دارای مواد اولیه و انرژی دارای مزیت نسبی در ایجاد آن است.  ایران دارای منابع فراوان انرژی و سنگ آهن است که پیش‌نیاز اصلی ایجاد زنجیره صنایع فولاد است؛ بنابراین ایجاد زنجیره صنایع فولاد در ایران دارای توجیه اقتصادی است و خوشبختانه در این زمینه از دیرباز سرمایه‌گذاری‌های کلانی در کشور صورت گرفته و هنوز تداوم دارد.  علاوه بر منابع فراوان انرژی و سنگ آهن، ایران دارای مزیت‌های دیگری نیز برای تولید فولاد است. دسترسی به دریاها در شمال و جنوب کشور و تقاضای بالای بازار داخلی برای انواع فولاد مزیت‌های دیگر ایران برای تولید فولاد است.

مزیت دیگر ایجاد کارخانه‌های فولاد در ایران، وجود نیروهای فراوان باتجربه و متخصص در تخصص‌های مهندسان مشاور، پیمانکاران، سازندگان و نصاب‌های داخلی که نیاز به ماشین‌آلات خارجی را به حداقل می‌رساند و تحریم‌ها و کمبودهای ارزی نمی‌تواند بر روند ایجاد این کارخانه‌ها تاثیر منفی بگذارد.

با وجود این همه مزایای غیرقابل انکار برای تولید فولاد در ایران، نکته بسیار مهم مکان‌یابی محل برپایی کارخانه‌های فولاد در سطح کشور است که به نظر می‌رسد در مکان‌یابی آنها دقت کافی صورت نگرفته است.  متاسفانه بیشتر صنایع فولاد ایران در مناطق مرکزی ایران قرار گرفته که از نظر آب دارای محدودیت هستند. به علاوه این مناطق وابسته به کشاورزی هستند و صنایع فولاد جزو صنایع آب بر محسوب می‌شوند. بنابراین مکان‌یابی صنایع فولاد در چنین مناطقی، که دارای محدودیت منابع آب است، مشکلاتی در پیش‌رو خواهند داشت.  اگر در ایران قیمت‌گذاری منطقی روی آب وجود داشت، احتمالا کارخانه‌های فولاد ایران در مکان مناسب‌تری جایابی می‌شدند. به هر صورت در حال حاضر مهم‌ترین کارخانه‌های فولاد ایران در چنین مناطقی قرار گرفته‌اند و باید با این وضعیت کنار آمد و راه‌های چاره را یافت.

خوشبختانه فولاد مبارکه و ذوب آهن اصفهان تلاش‌های مثبتی در بازچرخانی و استفاده بیشتر از منابع آب، همچنین جمع‌آوری فاضلاب شهرهای اطراف انجام داده‌اند که شایسته قدردانی است.

لازم است در مورد کاربرد آب در صنایع فولاد سرمایه‌گذاری لازم در پژوهش‌های مربوطه برای صرفه‌جویی بیشتر آب اقدام شود. توان بالای محققان صنایع فولاد و دانشگاه‌های ما می‌تواند راه‌های جدیدی برای صرفه‌جویی بیشتر در کاربرد آب در این صنایع پدید آورد. با توجه به محدودیت منابع آب کشور و نقش آب در حیات اقتصادی کشور، انجام سرمایه‌گذاری در زمینه صرفی‌جویی در مصرف آب ضرورت زیادی دارد. چنانچه محققان کشور بتوانند در زمینه کاهش مصرف آب در صنایع فولاد گام اساسی بردارند، کشورمان دارای بالاترین مزیت برای تولید محصولات فولادی خواهد بود.  

در دهمین دوره همایش و نمایشگاه «چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» که یکم و دوم بهمن در مرکز همایش‌های صدا و سیما با ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» و همکاری مجتمع فولاد مبارکه اصفهان و شرکت معدنی و صنعتی چادرملو برگزار می‌شود، یکی از محورهای همایش بررسی «انرژی، آب، محیط‌زیست و اقتصاد چرخه‌ای در بهره‌وری صنایع فولاد و سنگ‌آهن»، است.