جهت‌دهی قیمت‌ محصولات فولادی توسط رانت

کیوان جعفری طهرانی، تحلیل‌گر ارشد سنگ‌آهن و فولاد در گفت و گوی اختصاصی با اقتصادآنلاین به موضوع هیجانات اخیر محصولات فولادی اشاره کرد و گفت: افزایش بیش از ۲۵ درصدی قیمت محصولات فولادی یک اتفاق غیرطبیعی است. قیمت‌ محصولات داخلی با قیمت‌های جهانی رابطه مستقیم ندارد و بر اساس قانون عرضه و تقاضا در بازار داخلی و توسط یک سری رانت جهت‌دهی می‌شود.

وی افزود: این موضوع خطرناک است به دلیل اینکه وقتی قیمت‌ها به صورت سوری بالا باشد ( فارغ از اینکه دولت بخواهد ماده ای را از مالیات صادراتی معاف کند یا خیر)، باعث می‌شود برنامه‌ریزی‌ها منطبق با قیمت‌ها وعرضه و تقاضای جهانی نباشد. محصولات نهایی و نیمه نهایی حوزه فولاد که بر پایه قیمت‌های جهانی است و به دلیل تحریم‌ها پایین‌تر از قیمت‌های جهانی فروش می‌رود. جعفری طهرانی ادامه داد: قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF نیز عوارضی درپی خواهد داشت و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.

وی ادامه داد: واقعیت قضیه این است که افزایش نرخ ارز به خاطرشرایط موجود در کشور از جمله موضوع FATF و بیشتر به خاطر ترس از شیوع بیماری کرونا، باعث شده سرمایه‌ها کنترل نشده، جابه جا شوند. روز شنبه سوم اسفند وقتی بورس باز شد، در ابتدا قیمت‌ها افت پیدا کرد ولی بعد از مدت کوتاهی به صورت هیجانی افزایش یافت.

این کارشناس ارشد اقتصادی بیان داشت: به خاطر خبر شیوع بیماری، عده ای باید از بورس فاصله می‌گرفتند اما شاهد بودیم که سرمایه سرگردان مردم به سمت بورس روانه شد ( که ورود سرمایه‌های سرگردان به بورس خیلی خوب است) و بعد از آن، این سرمایه‌ها وارد بازار ارز و طلا شد که قیمت ارز به صورت هیجانی بیش از ۷ درصد در یک روز افزایش یافت. به نظر من تاثیر هیجانی که در بازار ارز اتفاق افتاد بیشتر از اینکه به خاطر لیست سیاه FATF باشد بیشتر به خاطر ترس از شیوع بیماری کرونا است.

جعفری طهرانی اظهار کرد: وقتی قیمت‌ها خارج از عرضه و تقاضای بین المللی و صرفا بر اساس عرضه وتقاضای داخلی بی رویه افزایش پیدا می‌کند، عده‌ای سعی می‌کنند این سرمایه را به سمت بازارهای خاصی هدایت کنند که در نهایت به ضرر تولید کننده هرمحصولی از جمله معدن و صنایع معدنی است چراکه نمی‌تواند برای اهداف صادراتی خود درست برنامه‌ریزی کند.

وی ادامه داد: وقتی محصولات بالادستی افزایش قیمت پیدا می کند باعث می شود تولیدکننده ای که قصد دارد کالای با ارزش افزوده بالاتر (محصول پایین دستی) را صادر کند، بازارهای صادراتی را خواسته یا ناخواسته از دست بدهد.

تحلیلگر ارشد فولاد تصریح کرد: ابطال معاملات در بورس کالا خارج از عرف است ولی باید یک سازمانی حرکت هیجانی در بازار را کنترل کند. لذا باید وزارت صنعت، معدن و تجارت و مخصوصا معاون امور معدنی وارد عمل شوند و به فرمول عرضه و تقاضا جهت درستی دهند.

جعفری طهرانی گفت: به خاطر تلاطم در بازارهای جهانی در اثر شیوع کرونا ویروس و همچنین نزدیک شدن به پایان سال در ایران و شروع سال جدید، بازارهای خارجی و داخلی قابل پیش بینی نیستند.

وی افزود:باید یک عامل بیرونی جهت‌دهی بازار را طوری کنترل کند که هرکجا بازار خواست از تعادل ( هم تعادل در بازار داخلی بر مبنای قیمت‌های داخلی و هم تعادل در بازار داخلی بر مبنای قیمت‌های خارجی) خارج شود، این فاصله را معقول ومنطقی کند. وی در پایان اذعان کرد: قیمت محصولات بالادستی از جمله سنگ آهن، کنسانتره و گندله پایین تر از عرف جهانی و قیمت محصولات فولادی، میانی و پایین دستی در بازار داخلی بالاتر از عرف جهانی است و می‌تواند بر سیاست‌های صادراتی کشور و شرکت‌ها تاثیر بگذارد.

***تولید این فولاد گران تمام می‌شود!

۵۰ سال از ورود صنعت فولاد به کشور ما می‌گذرد. طی این مدت تنها محصول فولادی که مورد توجه قرار گرفت و توسعه یافت، فولاد ساده کربنی بود؛ در حالی که دنیا طی سال‌های گذشته از تولید محصولات معمولی به سمت محصولات خاص و پیشرفته فولادی حرکت کرده است و تولیدکنندگان این عرصه به صورت تخصصی به تولید محصول می‌پردازند. در سمت دیگر، مصرف‌کنندگان نیز تمایلات خود را نسبت به فولادهای معمولی تغییر داده و از فولادهای پیشرفته به صورت تخصصی استفاده می‌کنند. یکی از انواع محصولات فولادی پیشرفته در دنیا، فولادهای زنگ‌نزن هستند که پایه اصلی ترکیب آن‌ها را کروم تشکیل می‌دهد و فلزات آلیاژی دیگر مانند مولیبدن و نیکل، بسته به صنعت مصرف‌کننده در ترکیب آن به کار می‌روند.
فولادهای زنگ‌نزن طیف بسیاری وسیعی از فولادهای آلیاژی هستند که برای کاربری‌های ضدخوردگی و ضدزنگ‌زدگی به کار می‌روند. از سویی صنایع نفت‌، گاز، پتروشیمی، شیمیایی، غذایی، دارویی، نساجی، معدنی، فلزی و… جزو مصرف‌کنندگان این محصول هستند و از سوی دیگر، فولادهای زنگ‌نزن در اکثر محصولاتی که هرروزه با آن سروکار داریم، مانند قاشق و چنگال، لوازم خانگی، ساختمان‌سازی و… کاربرد دارند. از آنجا که تولید فولاد زنگ‌نزن سطح بسیار بالایی از دانش فنی و تکنولوژی را نیاز دارد، تنها شرکت‌های پیشرو در صنعت فولاد که اتفاقا بسیار محدود هستند، به تولید این نوع فولادها می‌پردازند. باید توجه داشت که انواع زنگ‌نزن‌ها سهم کمی از تولید فولاد در دنیا را دارا هستند اما در مقابل، طیف بسیار وسیعی از مصرف‌کنندگان را به خود اختصاص می‌دهد. ضمن اینکه قیمت این نوع فولادها در مقابل فولادهای معمولی و حتی فولادهای آلیاژی بسیار بالاتر است.

در کشور ما با وجود مصرف‌کنندگان متعدد فولاد زنگ‌نزن به ویژه صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و لوازم خانگی، تولید این نوع فولاد در مقیاس انبوه انجام نمی‌شود و میزان تولیدات در شرکت‌های ریخته‌گری در حد قطعات خاص برای صنایع خاص باقی مانده است. شرکت فولاد آلیاژی ایران به عنوان تنها تولیدکننده فولاد آلیاژی در مقیاس انبوه، دانش فنی تولید فولاد زنگ‌نزن را از زمان تاسیس خود کسب کرده اما متاسفانه به صورت جدی و تجاری به این حوزه وارد نشده است زیرا همان‌طور که گفته شد، از یک سو تولید این محصولات نسبتا پیچیده است و از سوی دیگر، با وجود مصرف‌کنندگان متعدد حوزه فولاد زنگ‌نزن، به نظر می‌رسد هیچ‌گاه تقاضا به حدی نبوده است که تولید این محصول را برای شرکت یاد شده دارای توجیه اقتصادی کند.

یکی از شروط اصلی تولید در هر صنعت دارا بودن دانش فنی است اما این امر، کافی نیست؛ بلکه تولید باید اقتصادی نیز باشد. در صنعت فولاد به ویژه حوزه فولادهای پیشرفته، تولید می‌تواند ارزش افزوده زیادی را به همراه آورد؛ هرچند که مواد اولیه صنایع فولاد زنگ‌نزن مانند فلزات آلیاژی یعنی کروم، نیکل و مولیبدن و در کنار آن‌ها، قراضه زنگ‌نزن بسیار گران است؛ اما قیمت بسیار بالای این فولادها و ارزش افزوده بسیار بالای محصولات آن در دنیا می‌تواند هر سرمایه‌گذاری را برای ورود به این حوزه ترغیب کند. البته کشور ما در تولید مواد اولیه این صنعت مانند کروم و مولیبدن تقریبا خودکفا است اما هنوز نیکل به کشور وارد می‌شود. ضمن اینکه تامین قراضه‌های زنگ‌نزن نیز دشوار است و باید به صورت منسجم انجام شود.

به اذعان همه فعالان صنعت، تقاضا برای محصولات زنگ‌نزن در کشور ما بسیار بالابوده و حتی در دوره کنونی که کشور در تحریم قرار دارد، هیچ‌گاه واردات این محصول به کشور قطع نشده است. این یعنی هنوز سطح بسیار بالایی از تقاضا در کشور وجود دارد و باید شناسایی و تحلیل شوند. در صورتی که تقاضای فولادهای زنگ‌نزن از سوی نهادهای مسئول به ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت تخمین زده شود و در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد، ورود به این حوزه راحت‌تر خواهد بود. کشور ما بیش از ۵۰ سال است که تنها فولاد معمولی تولید می‌کند. وقت آن رسیده که از تولید فولادهای معمولی خود بکاهیم و با هوشمندی بر تولید فولادهای خاص بیفزاییم.

قوانین دولتی تعادل بازار فولاد را برهم زده است
مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدی ذوب و نورد هرمس پولاد ایرانیان گفت: بهترین استراتژی برای بازار فولاد آن است که دولت با وضع قوانین و مقررات بی‌مورد در این بازار دخالت نکند و به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اجازه دهد در یک فضای تعاملی به فعالیت اقتصادی خود بپردازند. همواره دخالت دولت در قالب قوانین ضد تولید منجر به ایجاد چالش در بازار فولاد کشور می‌شود.
فاضل همامی اظهار داشت: شرکت فولاد هرمس بیش از ۲۵ سال است که در صنعت فولاد به فعالیت می‌پردازد و کار اصلی آن تولید تسمه از فولادهای آلیاژی 55Cr3 و 72Cr3 است. شرکت ما برای تولید محصولات خود، شمش با سطح مقطع ۱۲۵*۱۲۵ میلی‌مترمربع را مصرف کرده و از آن فولاد فنر و فولاد تسمه فنر تولید می‌کند.

وی افزود: تولیدکنندگان شمش با استفاده از عناصر آلیاژی مانند کروم، نیکل و…. اقدام به تولید شمش آلیاژی مناسب برای عملیات‌هایی مانند نورد فولاد و فنرسازی می‌کنند. استفاده از عناصر آلیاژی به ویژه کروم در تولید فولاد به استحکام بیشتر آن در مقابل دما و فشارهای نسبتا بالا و مقاومت در برابر خوردگی می‌انجامد و شرکت‌های مصرف‌کننده به ویژه فنرسازان این نوع فولادها را مورد استفاده قرار می‌دهند.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های سراسری فولاد و معدن کشور اضافه کرد: شرکت ما پس از دریافت شمش فولاد آلیاژی، با انجام فرآیندهایی روی آن، این محصول را آماده فنرسازی می‌کند. فعالیت اصلی شرکت ما تغییر سایز فولادهای آلیاژی به وسیله کشش است و به این ترتیب، تولید محصول و عرضه آن در بازار بخش کمتری از فعالیت‌های ما را شامل می‌شود.

همامی عنوان کرد: مشکلات بسیاری در رابطه با تولید وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به تامین مواد اولیه، مسائل مربوط به مالیات، بیمه، نقدینگی و… اشاره کرد که شرکت ما نیز مجبور است با این چالش‌ها دست و پنجه نرم کند. البته در یکی دو سال اخیر تامین شمش با کیفیت مهم‌ترین دغدغه شرکت فولاد هرمس در زمینه تولید بوده است؛ به طوری که با کاهش کیفیت شمش فولاد آلیاژی، تعداد محصول مرجوعی یا ضایعات حاصل از تولید آن افزایش می‌یابد و میزان تولید نیز به همان نسبت کم می‌شود. این در حالی است که واردات فولاد آلیاژی و فنر خودرو در حال حاضر انجام می‌شود و این امر زوال رونق تولید را تشدید می‌کند.

***واردات، چالش اصلی بازار فولاد آلیاژی

مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدی ذوب و نورد هرمس پولاد ایرانیان واردات را چالش دیگری برای بازار دانست و بیان کرد: اغلب مشتریان شرکت ما، فنرسازی‌ها هستند و متاسفانه واردات قطعات خودرویی همچنان وجود دارد. هرچند که طی یکی دو سال اخیر واردات کاهش یافته اما این موضوع فعالیت قطعه‌سازان را کاهش داده است. ضمن اینکه صنعت خودروسازی نیز به عنوان مشتری اصلی قطعه‌سازان با مشکلات بسیاری ازجمله کاهش تولید و کمبود نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کند. علاوه بر واردات قطعه، شاهد واردات فولادهای فنر نیز هستیم؛ در حالی که پتانسیل تولید این محصول در کشور وجود دارد. واردات فولادهای فنر باعث شد میزان خرید از شرکت ما به شدت کاهش یابد و نتوانیم بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت شرکت را فعال کنیم البته تحریم‌ها باعث کاهش واردات شده است و امیدوار هستیم به این خاطر، خرید از تولیدکنندگان داخلی نسبت به گذشته افزایش یابد و باعث رونق فعالیت‌های آن‌ها شود.

همامی اذعان کرد: به دلیل مشکلات موجود تنها با نیمی از ظرفیت فعالیت می‌کنیم و میزان تولید شرکت ما به حدود یک هزار تن در سال می‌رسد. مهم‌ترین تامین‌کننده شرکت ما فولاد آلیاژی ایران است و علت کاهش تولید شرکت فولاد هرمس به کاهش میزان نقدینگی بازمی‌گردد که باعث شده قدرت خرید کاهش یابد و نتوانیم مواد اولیه خود را به موقع تامین کنیم.

***عملکرد مسئولان دولتی ضد تولید است

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های سراسری فولاد و معدن کشور یکی از معضلات بازار فولاد کشور را دخالت‌های دولت در این بازار دانست و گفت: بهترین اقدامی که دولت می‌تواند برای بهبود شرایط کنونی صورت دهد، عدم دخالت مستقیم در تنظیم بازار است. اگر دولتمردان سعی نکنند که نبض صنعت و اقتصاد کشور را در دست بگیرند، وضعیت اقتصادی و تولید به مراتب بهتر از شرایط کنونی خواهد بود زیرا بعضا تصمیم‌های از سوی آن‌ها در سطوح خرد و کلان گرفته می‌شود که ده‌ها تولیدکننده را با مشکل مواجه می‌کند و این تولیدکنندگان نمی‌توانند با چالش ایجاد شده از سوی دولت مقابله کنند.

وی تاکید کرد: متاسفانه مشاهده می‌شود که برخلاف شعار سال جاری یعنی رونق تولید، بسیاری از جهت‌گیری‌های مسئولان به ویژه در حوزه مقررات‌گذاری و تصمیم‌گیری خلاف این شعار است و به جای آنکه رونق در تولید ایجاد شود، روز به روز شاهد کاهش فعالیت‌های تولیدی از سوی صنعتگران هستیم. حدود ۱۱ ماه از سال ۱۳۹۸ می‌گذرد و هیچ یک از تولیدکنندگان نه تنها حمایتی از تولید ندیده‌اند، بلکه رفته‌رفته عرصه تولید را به دلیل عملکرد ضد تولیدی مسئولان ترک می‌کنند.

***نوسانات فولاد منطقی نیست/ظرفیت تولید دو برابر مصرف است

وزیر صنعت، معدن و تجارت در برنامه تقدیر از خدمات جعفر سرقینی، معاون سابق امور معادن و صنایع معدنی این وزارتخانه، گفت: بخش معادن و صنایع معدنی کشور ظرفیت های بسیار بالایی دارد و می تواند یکی از جایگزین های مطمئن ما در درآمدهای نفتی، ایجاد اشتغال، توسعه مناطق محروم و…، باشد.

رضا رحمانی افزود: ما باید فرصت های خدمتگزاری را قدر بدانیم و تا زمانی که مسئولیتی بر عهده داریم سعی کنیم در روند امور و خدمات، اثر گذاری مثبتی داشته باشیم.

وی ادامه داد: از ابتدای امسال، ۵ برنامه عمده در حوزه معادن و صنایع معدنی شامل توسعه فعالیت های اکتشافی، اجرای نقشه راه معدن و صنایع معدنی، توسعه معادن کوچک، تکمیل زنجیره ارزش فلزات اساسی و نوسازی معادن در دستور کار این وزارتخانه قرار گرفته است.

رحمانی اضافه کرد: هم اکنون ارزش تولیدات بخش معادن و صنایع معدنی کشور بیش از ۲۲ میلیارد دلار برآورد می شود که با تحقق اهداف توسعه ای وزارتخانه، این رقم در سال های آینده افزایش چشمگیری خواهد داشت.

وی تصریح کرد: بخش معدن و صنایع معدنی کشور حداقل ۲۰ درصد از سهم صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده و امسال این عدد به حدود ۲۵ درصد خواهد رسید.

وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: توقع ویژه بنده از این حوزه، فعال‌سازی حداکثری ظرفیت‌های تشکل‌های بخش خصوصی و همچنین بسیج امکانات دولتی برای توسعه امور است.

رحمانی با اشاره به برخی اقدامات اساسی صورت گرفته در حوزه معادن در طول سال ۹۸، اضافه کرد: در بخش اکتشافات گام های برداشته شده تحول بزرگی در آینده این بخش رقم خواهد زد و به عنوان نمونه حجم اکتشافات امسال ایمیدرو، برابر کل اکتشافات سال های گذشته این سازمان است.

وی تصریح کرد: در برخی حوزه‌ها ما اقداماتی کاملاً حساب شده را در دستور کار قرار داده ایم که عاملی تعیین کننده در خودکفایی و قطع وابستگی کشور خواهند بود که از جمله انها می توان به برنامه ساخت داخل اشاره کرد.

رحمانی ادامه داد: خوشبختانه در این راستا، گام های بسیار بزرگی در عرصه ساخت داخل برداشته شده و قراردادها و تفاهم‌نامه‌های به امضا رسیده در چارچوب این برنامه از ۲ میلیارد دلار عبور کرده است؛ به عنوان نمونه در همین بخش صنایع معدنی برای تولید داخلی الکترود گرافیتی، تفاهم نامه‌ای به ارزش یک میلیارد دلار با وزارت نفت برای تولید کک سوزنی و اسفنجی منعقد کرده‌ایم.

وی تاکید کرد: ما رسالت داریم تا ظرفیت های معدنی کشور را فعال کنیم و در این چارچوب گلوگاه ها و نقاط بحرانی را شناسایی و روی ساخت داخل آن متمرکز شویم.

وزیر صمت گفت: برخی اقدامات و برنامه‌های ما از چنان درجه اهمیتی برخوردارند که حتی یک روز تاخیر در روند اجرایی آنها نیز جایز نیست؛ چرا که برخی وابستگی های ما با رویکرد موجود حتی می تواند به یک مزیت صنعتی و معدنی برای آینده کشور تبدیل شود و به تقویت سایر بخش ها نیز کمک شایان توجهی کند.

رحمانی افزود: بخش معدن ما بیش از این قابلیت شکوفایی دارد و روند حمایتی ما از واحدهای معدنی به خصوص معادن بزرگ کشور با اولویت توسعه ای و تسهیل در امور آنها باید دنبال شود.

وی تصریح کرد: شخصا معتقدم بخش معدن و صنایع معدنی از پتانسیل لازم برای تبدیل شدن به الگو برای سایر بخش‌های وزارتخانه را دارد و با توجه به انگیزه موجود در این بخش و معاون جدید امیدوارم که شاهد تحقق حداکثری اهداف این وزارتخانه در این حوزه باشیم.

وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: امروز هم افزایی خوب و رویکرد مثبتی برای تحقق اهداف رونق تولید در سطح کشور در میان مسئولین و دستگاه‌های مختلف به وجود آمده است و باید به صورت بهینه از فرصت‌های همکاری موجود بهره برداری کنیم.

رحمانی با تاکید بر این ضرورت که باید آثار اقدامات و کارهای انجام شده برای مردم ملموس باشد، افزود: وزارت صنعت، معدن و تجارت خانواده بزرگ متشکل از فعالان مختلف بخش خصوصی و دولتی است و انتظار می رود روند تسهیل امور و ارائه خدمات به شکلی باشد که تشکل ها و همه فعالان این حوزه وزارتخانه را خانه اصلی و مامن خود بدانند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نوسانات قیمتی فولاد در شرایط موجود پذیرفتنی نیست و با توجه به اینکه حجم تولیدات ما در فولاد بیش از ۲ برابر مصرف کشور است باید این روند در سریع‌ترین زمان ممکن کنترل و تثبیت شود.

رحمانی در پایان تصریح کرد: امیدوارم گام های برداشته شده در حوزه معادن و صنایع معدنی را تکمیل و استمرار ببخشیم و حتی کارهایی را که تاکنون به میزان کافی عملیاتی نشده اند را سرعت بخشیده و تقویت کنیم.