۵ عامل اصلی التهاب بازار فولاد

التهاب، هیجان، افزایش افسار گسیخته، رشد بی رویه، ترمز بریده شده قیمت ها و … کلماتی است که در این روزها زیاد می شنویم نه فقط در بازار فولاد بلکه در هر بازاری که کالا در آن بر اساس قیمت های جهانی ارزش گذاری می شود. کالایی که ارزش صادرات دارد و یا جایگزینی برای نوع وارداتی آن در دسترس بازار نیست. اما کمی عمیق به موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم چه اتفاقی افتاده و آیا واقعا این افزایش افسار گسیخته و بی رویه است یا خیر؟ و چه راهکارهایی برای بهبود شرایط بازار می توان به کار برد.

***اثر روانی در اقتصاد ایران

در ابتدا باید توجه داشت در اقتصاد ایران هر اتفاقی بیشتر از اثر واقعی اش تحت تاثیر فضای روانی قرار می گیرد. البته این بدین معنی نیست که مثلا در اثر یک اتفاق سیاسی خاص (تحریم، FATF و ..) نمی بایست تغییری در ارزش پول ملی به وجود بیاید و این تاثیر غیرواقعی و صوری است بلکه بدین معنی است اگر اثر واقعی اقتصادی تحریم نفتی و به تبع آن کاهش درآمدهای ارزی دولت در واحد ارزش پول ملی در بازه فعلی و با توجه به نوسانات قبلی نرخ ارز باید ۱۰ واحد مثبت یا منفی باشد بر اثر فضای روانی این اتفاق بیش از ۱۰ واحد و با شیب سریعتری در یک بازه زمانی کوتاه مدت به وقوع می پیوندد. اما مسئله اینجاست که معمولا دولت تلاش می کند تا جلوی هر اتفاق عادی را با دخالت تحت عنوان تنظیم بازار بگیرد و این تفاوت دارد با معنای صحیح رگولاتوری ( تنظیم) بازار که در همه جای دنیا صرفا با ابزارهای تعریف شده همانند تعرفه، قوانین محدودکننده و ابزارهای تشویقی یا تنبیهی امری است طبیعی. در ایران اما تنظیم بازار متاسفانه تبدیل شده به مفهومی منفی که دخالت هیجان زده و غیر کارشناسی دولت را در ذهن متبادر می سازد.

***دلایل اصلی افزایش قیمت فولاد

پیرامون بازار فولاد و شرایط امروزش ۵ دلیل عمده را می توان دلیل افزایش قیمت ها دانست:

حدود نیمی از تولید و مصرف فولاد ایران در حوزه فولاد تخت و از خانواده ورق می باشد. در چند ماه اخیر تصمیم به تغییر رویه فروش فولاد مبارکه بدون در نظر گرفتن نظر کارشناسی این شرکت بزرگ که رهبر مطلق بازار ورق در کشور می باشد، باعث شده اکنون بازار کاملا از دست خارج شود و در نتیجه امروز هیچ کس نمی داند چه اتفاقی برای ورق می افتد و هیچ گونه دخالتی هم نمی تواند کنترل کننده بازار ورق باشد. در نتیجه به پیروی از قیمت ورق فولادی سایر مقاطع فولادی هم حرکت افزایشی خود را آغاز کردند.
کاهش ارزش پول ملی ( افزایش دلار) خود محرک افزایشی است که این افزایش نرخ ارز هم به صورت واقعی در بازار ارز اتفاق افتاده هم انتظار افزایش ناشی از تحلیل بودجه ۹۹ و به خصوص کسری قابل توجه پیش بینی شده توسط اقتصاد دانان مورد انتظار است. در حالی که همان طور که در مقدمه بیان شده آثار روانی این تحلیل عدد نرخ ارز مورد انتظار را از آنچه براساس مولفه های اقتصادی پیش بینی می شود بالاتر می برد.
در مسئله گاز، کاهش برداشت از میدان های مشترک و محدویت صادرات میعانات گازی باعث گردیده تا تامین گاز کشور با محدودیت مواجه شود و همچنین در اوج فصل سرما آن هم فصل سرمایی متفاوت با آنچه در دهه اخیر داشته ایم و اولویت داشتن گاز مصرفی خانوار باعث محدودیت در تامین گاز مصرفی تولید کنندگان فولاد شده است و این برای کشوری که معکوس دنیا حدود ۸۰ درصد صنعت فولادش وابسته به گاز است، یعنی کاهش تولید و به تبع آن کاهش عرضه و افزایش قیمت.
افزایش تقاضای فصلی به منظور پرکردن انبارها در بازار سنتی آهن ایران در اثر انتظارات تورمی سال جدید که همیشه در اسفند ماه اتفاق می افتاد.
اما مهمترین دلیل به نظر بنده قیمت های غیرواقعی و دستوری قبلی است. وقتی کالایی را که در بازار یک قیمت دارد در بورس با کمتر از نصف آن قیمت به عنوان قیمت پایه عرضه می کنیم که خود این قیمت پایه معلوم نیست بر چه اساسی گذاشته شده است، در زمان های افزایش قیمت هجوم برای خرید به وجود می آید که قابل کنترل نیست.

***اما راه حل چیست؟

به نظر نگارنده تنظیم بازار یک راه حل بیشتر ندارد و آن مشورت با خود تولید کنندگان و فعالان صنف است. مشورتی واقعی به منظور اعمال سیاست های ناشی از تصمیم مشترک در بازار فعلی. باید ستاد تنظیم بازار اختیار کامل تعیین قیمت عرضه و تقاضا را به بورس کالا بسپارد و کلیه محدودیت های صادراتی و عرضه دستوری با نرخ های غیر واقعی را لغو نماید و مطابق با فرمول بورس کالا قیمت گذاری بر اساس حاشیه بازار و قیمت جهانی صورت پذیرد اما سقف رقابت هم مثل سابق با محدودیت روزانه همراه باشد و قیمت هر روز براساس قیمت کشف شده روز قبل تعیین گردد. البته همان طور که گفته شد مشروط بر اصلاح قیمت پایه. در نتیجه خود به خود عطش خرید کاهش خواهد یافت و با پایان فصل سرما و رفع محدودیت گاز و تثبیت احتمالی قیمت ارز بعد از فشارهای روانی، بازار فولاد روی آرامش خواهد دید.

***تامین مواد اولیه واحدهای فولادی اولویت است

مدیرعامل هلدینگ «ومعادن» گفت: شرکت‌های زیرمجموعه این هلدینگ برای تامین مواد اولیه فولادسازان در چارچوب سیاست‌گذاری وزارت صمت عمل می‌کنند؛ به طوری که وزارت صمت درصدد سهمیه‌بندی صحیح در این مسیر است تا مشکلی برای واحدهای فولادی کشور از نظر تامین خوراک ایجاد نشود که به تبع آن مشکلی برای تولید فولاد واحدها پیش نیاید و شاهد تعطیلی و بیکاری نباشیم.
عزیزاله عصاری در مورد کمبود مواد اولیه واحدهای فولادسازی و عدم تامین کافی از سوی شرکت‌های معدنی اظهار داشت: اینکه واحدهای فولادی مخصوصا فولاد مبارکه کمبود مواد اولیه را عنوان می‌کنند، کاملا درست است. همانطور که می‌دانید فولاد مبارکه اصفهان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد کشور است و بیش از ۵۰ درصد تولید فولاد کشور را برعهده دارد و طبیعتا مصرف مواد اولیه آن هم بالاست.

وی افزود: وزارت صمت بر اساس برنامه‌های خود، برای هر شرکت‌ معدنی، سهمیه‌ای را برای توزیع مواد اولیه بین واحدهای فولادی تعیین می‌کند. درست است که فولاد مبارکه با کمبود مواد اولیه مواجه است اما از دست معادن بزرگ تامین‌کننده سنگ‌‌آهن کاری برنمی‎آید و انجام این مهم در چارچوب سیاست‌گذاری‌های حاکمیتی قرار دارد. با توجه به جایگاه مهم فولاد مبارکه در صنعت کشور، برخی اوقات شخصا با مدیران گل‌گهر، چادرملو و گهرزمین به صورت مستقیم برای تامین مواد اولیه آن تماس گرفته‌ام اما مدیران این مجموعه‌ها اعلام کرده‌اند که به تعهدات خود بر اساس سهمیه تعیین شده از سوی وزارت صمت عمل کرده‌اند و ظرفیت تامین خارج از چارچوب اعلام شده را ندارند. حتی مجتمع فولاد خراسان که از مجموعه هلدینگ است نیز با کمبود مواد اولیه (کنسانتره) روبه‌روست.

عصاری تصریح کرد: البته در کمبود مواد اولیه، موارد دیگری اعم از نارسایی‌های حمل‌ونقل، مشکلات استخراج، عدم اکتشاف کافی ذخایر نیز دخیل است که همه این‌ها دست به دست هم داده تا در شرایط فعلی با کمبود مواد اولیه برای تولید مواجه شویم.

وی بیان داشت: بخشی از کمبود مواد اولیه مربوط به معادنی است که به دنبال تکمیل زنجیره، تصمیم به ورود به عرصه تولید فولاد گرفته‌اند و در نتیجه سهمیه کنسانتره به خودشان اختصاص می‌یابد. به طور مثال واحد فولاد چادرملو با ظرفیت یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن در سال گذشته راه‌اندازی شد.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات در پاسخ به درست یا غلط بودن سیاست شرکت‌های معدنی مبنی بر تکمیل زنجیره، گفت: هیچ شرکتی بدون مجوز از سوی وزارت صمت حق تاسیس واحد فولادسازی ندارد. لذا وزارت صنعت، معدن و تجارت بر اساس چشم انداز ۱۴۰۴ و تولید ۵۵ میلیون تن، مجوز تاسیس واحد فولادی جدید را صادر می‌کند. تعیین درستی یا نادرستی این سیاست بر عهده ما نیست و اطمینان دارم که در جهت رسیدن به اهداف چشم‌انداز با حفظ توازن در زنجیره فولاد زحمات بسیاری در وزارت صمت کشیده می‌شود. همچنین انتظار می‌رود با بررسی دقیق ریشه‌ها و علل مشکلات موجود، تمهیدات مناسبی در کوتاه‌مدت و بلندمدت برای تامین مواد اولیه واحدهای بزرگ فولادی مانند مبارکه، ذوب‌آهن، خوزستان و … از سوی این وزارتخانه اندیشیده شود.

عصاری اظهار کرد: یکی از دلایل مهمی که شرکت‌های تولید کننده سنگ‌آهن تصمیم به تاسیس واحد فولادی کردند، این بود که بنا بر پاره‌ای مقتضیات، قیمت سنگ‌آهن برای واحدهای فولادی پایین آورده می‌شد و لذا معادن سنگ‌آهن تصمیم گرفتند خودشان محصول را با ارزش‌افزوده بالاتر به محصول نهایی تبدیل و صادر کنند. اگر در قیمت‌ سنگ‌آهن به نوعی به توافق می‌رسیدند که هم منافع هر دو طرف تامین می‌شد و هم مصلحت صنعت مد نظر قرار می‌گرفت، شاید از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری می‌شد.

وی گفت: شرکت‌های گروه هلدینگ «ومعادن» بورسی هستند و سهامداران هم از آن‌ها توقعاتی دارند که بدون در نظر گرفتن منافع سهامداران این کار (تاسیس واحدهای فولادسازی) را انجام نداده‌اند.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات در پاسخ به این سوال که چه پیشنهادی برای بهبود سیاست‌گذاری‌های موجود دارید، بیان داشت: به نظر من باید اتاق فکری در وزارت صمت شکل بگیرد که از تمام اقشار مخصوصا کارشناسان زبده فولاد و بازار در بخش خصوصی دعوت شود تا در این اتاق حضور داشته باشند و در تصمیم‌گیری‌ها کمک شایانی کنند.

عصاری یادآور شد: متاسفانه آنچه در سازمان‌ها و نهادها، در مورد سنگ آهن تا فولاد به صورت مستقل بررسی کارشناسی انجام شده برای حل مشکلات صنعت کافی نبوده است. اتاق‌های فکری که در حال حاضر وجود دارد شامل مدیران اجرایی شرکت‌ها و بخش خصوصی است که در واقع نماینده گروه‌های ذی‌نفع هستند. برای بهبود نتایج، باید تصمیم‌سازان اتاق فکر وزارت صمت، علاوه بر افراد یاد شده، کارشناسان زبده بازار بوده و تعصب خاصی به فولاد و سنگ آهن نداشته باشند. صحبت این است که وزارت صمت باید از کارشناسان مستقل و حامی منافع ملی بهره بیشتری ببرد تا بتواند بخش‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های مهندسی و کارشناسی شده مشتمل بر منافع تمام تولیدکنندگان در بخش‌های مختلف را صادر کند. این بخش‌نامه‌های مهندسی شده، به لحاظ کارآیی واقعی که دارند دیگر مورد تغییر مداوم یا لغو قرار نخواهند گرفت.

وی قرار گرفتن اسم ایران در لیست سیاه FATF را بی‌تاثیر ندانست و تصریح کرد: ما در سال‌هایی که تحریم شدیم و قبل از اینکه در لیست سیاه قرار بگیریم، سختی‌های زیادی در نقل و انتقالات مالی متحمل شده‌ایم اما با این وجود می‌توانستیم با برخی از بانک‌های اروپایی ارتباطاتی برقرار کنیم. این اتفاق باعث می‌شود که این بانک‌ها یا کار نکنند و یا ارتباطات‌ آن‌ها باز هم محدودتر شود و این ناشی از یک ترس است که به غلط و بر اساس تبلیغات سوء و فشارهای دشمن، سیستم مالی ایران را غیر شفاف و پولشویی قلمداد می‌کنند.

بر اساس گزارشی از اقتصاد آنلاین، مدیرعامل سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات ادامه داد: روابط ما با دنیا به خاطر تحریم‌ها محدود بود اما با پیدا کردن راه حل‌هایی توانستیم این سختی‌ها را کمتر کنیم. قرار گرفتن در لیست سیاه برخی راه‌های میانبر را حذف می‌کند و لذا باید به دنبال راه‌های جدید باشیم.

عصاری در پایان خاطرنشان کرد: پیدا کردن راه‌های میانبر دیگر برای کم کردن اثرات تحریم‌ها و قرار گرفتن در لیست سیاه، به طور طبیعی هزینه‌های بیشتری دارد که به صرفه نخواهد بود ولی چاره‌ای نیست و باید به این راه ادامه دهیم.

***مدیرعامل فولاد خراسان:تامین مواد اولیه یک اولویت مهم است

مدیرعامل فولاد خراسان گفت: تامین مواد اولیه دغدغه تمام فولادسازان بزرگ اعم از فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، فولاد خراسان و ذوب‌آهن است و این چهار واحد بزرگ فولادی همیشه درگیر این موضوع مهم بوده‌اند.
کسری غفوری مدیرعامل فولاد خراسان در مورد تمهیدات بهداشتی فولاد خراسان در رابطه با کرونا گفت: محیط کارخانه را به صورت مداوم ضدعفونی و ماسک و دستکش در اختیار همه پرسنل قرار می‌گیرد، ورودی و خروجی‌ها در حال چک شدن و دستگاه تب سنج در ورودی کارخانه تبیین شده است، سرویس‌های ایاب و ذهاب کارکنان علاوه بر ضدعفونی شدن، تعداد نفرات کمتری را در هر نوبت جابه جا می‌کند، نماز جماعت در مجتمع فعلا به حالت تعلیق درآمده، غذای پرسنل در ظروف یکبار مصرف در اختیار کارکنان قرار می‌گیرد تا در محیط رستوران کنار هم جمع نشوند. اقداماتی از این دست برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در مجتمع فولاد خراسان اندیشیده شده است.

وی به تاثیر شیوع کرونا بر صادرات اشاره کرد و افزود: همانطور که می‌دانید صادرات ما بیشتر به کشورهای خلیج فارس است و لنج‌ها و کشتی‌ها نمی‌توانند پهلوگیری کنند و چند روزی است که درگیر این موضوع هستند و تاثیرات جدی بر صادرات می‌گذارد.

مدیرعامل فولاد خراسان در مورد مشکل تامین مواد اولیه فولادسازان مخصوصا فولاد مبارکه گفت: این دغدغه همه فولادسازان بزرگ اعم از فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، فولاد خراسان و ذوب‌آهن است. این چهار واحد بزرگ فولادی همیشه درگیر این موضوع مهم بوده‌اند.

غفوری یادآور شد: در کنار این که مواد اولیه مکفی نیست و باید از چند جای مختلف تامین کنیم، مشکلات عدیده ای در مورد شرکت‌ها و نرخ حمل و نقل، کیفیت‌های مختلف بارهای فلزی کنسانتره و گندله وجود دارد. ضمن اینکه مجتمع ما به دلیل اینکه در خراسان است و بهترین حالت تامین مواد اولیه و کنسانتره از مجتمع سنگان است که به ما نزدیک است، در صورتی که مواد اولیه فولاد خراسان از کردستان، یزد، همدان و کرمان می‌آید و هزینه حمل بسیار بالاست که در بهای تمام شده تاثیر بسیار جدی می‌گذارد.

وی بیان داشت: در حال رایزنی با معاون امور معدنی وزارت صمت و رئیس هیئت عامل ایمیدرو هستیم تا بتوانیم امسال سهمیه‌ای را از منطقه سنگان اخذ کنیم که متاسفانه هیچ سهمیه‌ای تا به امروز از این منطقه نداشته‌ایم، به همین دلیل بهای تمام شده‌ فولاد خراسان بسیار بالاست.

مدیرعامل فولاد خراسان تصریح کرد: کمبود مواد اولیه فولادسازان بسیار جدی است. طی صحبت‌هایی که با مدیران فولاد مبارکه داشتم دغدغه‌شان بسیار جدی‌تر شده است. فولاد خراسان هم دغدغه جدی برای تامین مواد اولیه دارد و به دنبال تامین مواد اولیه از هر راهی است. طی ماه گذشته کارخانه درگیر مشکلات عدیده‌ای از قبیل قطعی گاز و برق به دلیل سردی بیش از حد هوا بود و کمبود مواد اولیه هم مزید بر علت شده است.

غفوری ادامه داد: همانطور که استحضار دارید قیمت فروآلیاژها به شدت افزایش یافته است و دود آن بیشتر به چشم فولادسازان می‌رود چرا که نهایتا باید محصولات در بورس عرضه شود و یک کف قیمت برای واحدهای فولادی می‌گذارند اما هیچ نظارتی بر رانتی که بیرون از بازار شکل می‌گیرد، وجود ندارد و متاسفانه سود را افراد دیگر می‌برند و بیشترین آسیب نصیب واحدهای فولادی می‌شود.

وی در مورد افزایش قیمت محصولات فولادی و ایرادات وارده به سامانه بهین‌یاب و کشف قیمت، یادآور شد: مرتبا در جلسات مختلف نظر خود را دراین مورد اعلام کرده‌ایم. متاسفانه سود بالارفتن قیمت ملیگرد به نفع فولادسازان نیست، افرادی در بازار هستند که از این افزایش قیمت سود می‌برند.

متاسفانه قیمت فروآلیاژها و مواد افزودنی بر قیمت مواد اولیه تاثیر می‌گذارد و فولادسازان مواد اولیه را ۷۰ درصد بالاتر تامین می‌کنند اما در بحث قیمت هیچ منفعتی برای آن‌ها ندارد.

مدیرعامل فولاد خراسان اذعان کرد: در جلسات با معاونت معدنی سابق و اقای اسماعیلی معاون جدید طی جلسات متعدد کف قیمت را به جد مطرح کردم اما متاسفانه هنوز تصمیمی در این مورد گرفته نشده است.

بر اساس گزارشی از اقتصاد آنلاین، غفوری خاطرنشان کرد: اعتقاد من این است که در بحران نمی‌شود تصمیم گرفت و نشست‌ها باید به صورت دوره‌ای باشد و تصمیمات در زمان آرامش اتخاذ شود چرا که هر تصمیم در زمان بحران بیشتر حالت مسکن در بازار است.

 چیلان