برهمین اساس آمار و ارقام حاکی از آن است که معامله گران برخط نسبت به سایر گروه ها بازیگران تاثیرگذارتری بوده اند. ارزش معاملات برخط تقریبا هشت برابر معاملات صندوق ها و شرکت های سرمایه گذاری بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که بیشترین فعالیت سهامداران در بورس تهران به صورت مستقیم بوده است.
تفاوت محاسبه شاخص قیمت و شاخص کل
واحد تحقیق و توسعه بورس تهران در گزارشی رفتار معاملاتی چهار گروه سرمایه‌گذار (صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی و معامله‌گران برخط) را در بازه زمانی ابتدای سال ۹۲ تا شهریور ۹۵ براساس شاخص قیمت (ارزشی-وزنی) و ارزش معاملات بررسی کرده است. برای بررسی تفاوت بین شاخص قیمت (price index) و شاخص کل (total return index) باید به نحوه محاسبه هر یک از آنها توجه کرد. سرمایه گذاران در سهام از دو محل افزایش قیمت سهم (capital gain) و دریافت سود نقدی (dividend) منتفع می شوند. شاخص قیمت به سنجش بازدهی ناشی از تغییرات قیمت می پردازد و توجهی به سود نقدی پرداختی شرکت ها ندارد. شاخص درآمد کل، سود ناشی از پرداخت های نقدی شرکت ها را نیز در نظر می‌گیرد. به بیان دقیق تر در اندازه‌گیری شاخص کل، سود نقدی دریافتی از شرکت ها محاسبه می شود، ضمن آنکه سرمایه گذاری مجدد سودهای نقدی نیز در اندازه گیری شاخص کل مد نظر قرار می‌گیرد، به این ترتیب در شرایطی که بازار روندی صعودی داشته باشد، سرمایه گذاری مجدد سودهای نقدی سبب افزایش شکاف بین شاخص های قیمت و شاخص کل می‌شود (این اختلاف به‌دلیل رشد سودهای نقدی به میزان بازدهی بازار افزایش می‌یابد). به بیان دیگر اختلاف بین دو شاخص نه تنها میزان مطلق سودهای نقدی، بلکه رشد سودهای نقدی از محل سرمایه‌گذاری مجدد را نیز دربرمی‌گیرد.
شاخص‌ها طی معاملات چهار دوره
سال‌های ۹۲ تا ۹۵ یکی از دوره های پرنوسان بورس تهران است که به‌دلیل رخدادهای سیاسی و اقتصادی رفتارهای متفاوتی داشته است. مهم‌ترین این وقایع مربوط به پرونده هسته‌ای ایران و توافق یادشده (برجام) در این زمینه است که اثرات مهمی بر بورس داشته است. طی این بازه زمانی بازار شاهد چهار دوره صعود و نزول شاخص قیمت (ارزش-وزنی) بوده است. دوره اول صعود از ابتدای سال ۹۲ تا دی‌ماه همان سال است که در این دوره شاخص قیمت با رشدی بیش از ۱۱۳ درصد از سطح ۲۱ هزار و ۷۹ به ۴۴ هزار و ۹۲۴ واحد رسیده است. طی این دوره شاخص کل نیز رشد حدود ۸۰ درصدی را داشته است. در این دوره با روی کار آمدن دولت جدید، روند مذاکرات هسته‌ای قالبی جدید به خود گرفت و خوش‌بینی از یک توافق اولیه احتمالی در مذاکرات ژنو تاثیر بسیاری بر رفتار سهامداران داشت. به علاوه طی این دوره انتظار فعالان اقتصادی از بهبود شرایط نیز مزید بر علت شد تا سهامداران با رفتارهای هیجانی در بازار فعالیت کنند و قیمت را به دور از بهبود شرایط بنیادی شرکت ها با رشد قابل ملاحظه ای مواجه کنند. اما پس از آن شاخص قیمت در یک دوره نسبتا طولانی (حدود ۲۴ ماه) روند نزولی را در پیش گرفت و با کاهش ۴۷ درصدی به ۲۳ هزار و ۹۰۷ واحد رسید (دی ۹۲ تا ابتدای دی ۹۴). این دوره که کارشناسان از آن به عنوان دوره تخلیه هیجانات بازار سهام یاد می‌کنند باعث شد شاخص کل نیز به محدوده ۶۰ هزار واحد وارد شود. با افزایش خبرهای مثبت هسته‌ای و حصول برجام در دی‌ماه سال ۹۴ بار دیگر بازار با خوش‌بینی به این توافق روند صعودی در پیش گرفت؛ به‌طوری‌که شاخص قیمت تا فروردین ۹۵ با رشدی ۳۰ درصدی به ۳۱ هزار واحد رسید. پس از این دوره، شاخص قیمت روندی کاهشی را تا پایان شهریور ۹۵ (کاهش ۱۲ درصدی) سپری کرد و به ۲۷ هزار و ۲۰۰ واحد رسید.
حرکت شاخص قیمت در دوره های صعود و نزول
بررسی و شناخت رفتار فعالان بازار طی این مدت می‌تواند در شناخت هرچه بیشتر بورس تهران و سیاست گذاری های آتی موثر باشد. در این پژوهش برای تعیین دوره های صعود و نزول بازار از مقایسه مقدار مطلق شاخص قیمت و میانگین متحرک ۲۵ روزه آن استفاده شده است. زمانی که مقدار مطلق شاخص بیش از میانگین متحرک ۲۵ روزه آن باشد، بازار صعودی و زمانی که کمتر از آن باشد، بازار نزولی در نظر گرفته می‌شود. این بدان معناست که زمانی که نمودار شاخص نقطه‌ای و روزانه (مطلق) از میانگین بلند مدت بیشتر شود بازار میل به صعود دارد و بالعکس زمانی که این نمودار پایین تر از میانگین بلند مدت باشد، بازار میل به نزول دارد. در این پژوهش چهار دوره که شامل دو دوره صعود و دو دوره نزول است، مد نظر گرفته شده است. دوره های صعود از ابتدای فروردین ۹۲ تا ۱۶ دی ماه همان سال و از ابتدای دی ۹۴ تا ۱۴ فروردین ۹۵ در نظر گرفته شده است. (در این دوره شاخص قیمت ۱۱۳ درصد و میانگین ۳۰ درصد رشد داشته است). دوره‌های نزولی نیز از ۱۶ دی‌ماه ۹۲ تا اول دی‌سال ۹۴ و ۱۴ فروردین ۹۵ تا پایان شهریور سال گذشته است. در این دوره‌ها نیز شاخص قیمت به ترتیب ۴۷ و ۱۲ درصد کاهش یافته است.
رفتار صندوق های سرمایه گذاری
یکی از مهم ترین گروه های فعال در بازار سهام صندوق های سرمایه گذاری هستند که با مدیریت حرفه ای و چشم انداز بلند مدت در بازار فعالیت می‌کنند. بررسی روند معاملات صندوق‌ه ای سرمایه گذاری در سهام از ابتدای سال ۹۲ تا دی ماه همان سال (درست زمانی که بازار با رفتاری هیجانی رشدی پرشتاب داشت) صعودی بوده است. پس از این دوره بسیاری از سهامداران خردی که سودهای چشمگیری کسب کرده بودند از این صندوق ها خارج شدند و به نوعی افزایش ابطال واحدهای سرمایه گذاری دیده شده است. این روند در دوران دوم صعود نیز به همان شکل است. بعد از اینکه در بازه زمانی مشخصی شاخص با رشد بزرگی همراه می‌شود و سهامداران سودهای مطلوبی کسب می‌کنند، دوران خروج از صندوق ها آغاز شده است. در مجموع حدود ۶۰ درصد از معاملات صندوق های سرمایه گذاری در کل دوره مورد بررسی در اختیار صندوق های سرمایه‌گذاری در سهام و ۴۰ درصد دیگر متعلق به صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بادرآمد ثابت و مختلط بوده است. این صندوق‌ها تا دی‌ماه ۹۲ عمدتا در سمت خرید فعال تر بوده اند و پس از نمایان شدن روند کاهشی به فروش سهام پرداخته اند. به طور کلی این صندوق ها همزمان با صعود و نزول بازار در نقش خریدار و فروشنده ظاهر شده اند. نکته قابل توجه میزان خالص ارزش خرید مثبت کل صندوق های سرمایه گذاری نسبت به صندوق‌های در سهام در این دوره است که نشان می‌دهد صندوق های با درآمد ثابت فعالیت بیشتری داشته و خریداران فعال تری بوده اند. در کل دوره (ابتدای ۹۲ تا پایان شهریور ۹۵) صندوق های سرمایه گذاری ۱۸/ ۳ و سرمایه گذاری در سهام ۹/ ۱ از ارزش معاملات بورس را در اختیار دارند. با این حال در اسفند سال ۹۳ درصد معاملات صندوق ها از کل معاملات بورس به بیش از ۵ درصد رسید که این امر به‌دلیل کاهش ۱۵ درصدی ارزش معاملات کل بازار است.
رفتار صندوق ها در دوره‌های صعود و نزول
با توجه به اینکه بخش قابل ملاحظه‌ای از خرید صندوق های سرمایه گذاری از صدور و بخش عمده‌ای از فروش از ابطال است، عملکرد این صندوق ها را می‌توان با خرید و فروش (با توجه به صدور و ابطال) بررسی کرد. در ماه های صعود بازار خالص ارزش خرید عموما مثبت است. در ماه های نزول بازار (از بهمن‌ماه ۱۳۹۲ تا آذر۱۳۹۴) به‌رغم منفی بودن خالص ارزش خرید، ارزش خرید منهای خالص ارزش صدور مثبت است. این امر نشان می‌دهد مدیران صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام، کمتر از میزان پولی که به‌دلیل ابطال واحدهای سرمایه گذاری از صندوق خارج شده از سهم در اختیار خود فروخته اند و بخش بیشتری از تقاضای ابطال را از منبعی غیر از سهام تامین کرده اند. بر همین اساس، صندوق های سرمایه گذاری در سهام در دوران صعودی بازار در ۴۳ درصد از روزهای مورد بررسی، کمتر از میزان ورودی ناشی از صدور اقدام به خرید سهام کرده اند. در دوران نزول نیز در ۵۷ درصد روزهای بررسی شده، مقدار فروش سهام آنها کمتر از مقدار ابطال بوده است. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت چه در صعود و چه در نزول بازار، مدیران صندوق ضرب‌آهنگ هیجانی سرمایه گذاران را کنترل کرده‌اند. از این رو صندوق‌های سهام روند با ثبات تری از نظر میزان مشارکت در بازار داشته اند.
رفتار معامله گران برخط
معامله گران برخط گروه دیگر مورد بررسی در این پژوهش هستند. از ابتدای سال ۹۲ تا شهریورماه سال ۹۵ به‌طور میانگین، معامله گران حقیقی حدود ۵/ ۵۷ درصد و معامله گران حقوقی حدود ۵/ ۴۲ درصد از ارزش معاملات را در اختیار داشتند. در این دوره بیش از ۹۰ درصد از ارزش معاملات برخط نیز توسط معامله گران حقیقی انجام شده و حقوقی ها سهم ناچیزی از این معاملات داشته اند. براساس آمارها خالص ارزش خرید معاملات سهامداران برخط در طی مدت مزبور منفی بوده است و سامانه معاملات برخط بیشتر برای فروش سهام مورد استفاده قرار گرفته است. معامله گران برخط در مجموع در ۴/ ۱۳ درصد روزهای مدت یاد شده دارای خالص ارزش خرید مثبت بوده اند. همچنین معامله گران حقوقی برخط برخلاف معامله‌گران حقیقی در ماه هایی که شاخص قیمت با روند صعودی همراه بوده بیشتر نقش فروشنده و در ماه‌هایی که شاخص قیمت روند نزولی داشته است، بیشتر نقش خریدار را داشته اند. به‌طور کلی، بررسی معاملات معامله گران برخط نشان می‌دهد این گروه به مرور زمان، توسعه قابل‌توجهی یافته اند؛ به‌طوری‌که به صورت میانگین حدود ۲۷ درصد از ارزش معاملات کل بورس را به خود اختصاص داده اند. البته شایان ذکر است که این گروه بیشتر در بازار نقش فروشنده را داشته اند و در بیشتر دوره مورد بررسی خالص ارزش خرید آنها منفی بوده است.
شرکت های سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس
شرکت های سرمایه گذاری از مهم ترین نهادهای تاثیرگذار در بازار سرمایه هستند که سرمایه ها و منابع مالی سرمایه گذاران را تجمیع و براساس اهداف و راهبرد‌های خود در بازارها و دارایی های معین، از جمله سبد متنوعی از اوراق بهادار، سرمایه گذاری می‌کنند. ارزش معاملات شرکت های سرمایه گذاری در ابتدای دوره تا قبل از شروع روند کاهشی بازار (مقطع اول نزول) به‌صورت متوسط روزانه بالای ۱۳۱میلیارد ریال بوده است، از این تاریخ به بعد فعالیت این گروه کم شده است و ارزش معاملات به‌طور متوسط روزانه به ۳۲ میلیارد ریال تا آذرماه ۱۳۹۴ رسیده است. پس از آن با افزایش شاخص قیمت ارزش معاملات این گروه نیز افزایش یافته است (ارزش متوسط معاملات، روزانه بیش از ۸۹ میلیارد ریال بوده است). در روند نزولی بعدی نیز متوسط ارزش روزانه معاملات به ۳۱ میلیارد ریال رسیده است. بررسی فعالیت های این گروه حاکی از آن است که آنها در بیشتر ماه هایی که شاخص با صعود همراه بوده است اقدام به فروش سهام پرتفوی خود کرده‌اند. به‌طور متوسط، شرکت های سرمایه گذاری بورسی ۵۴/ ۱ درصد از ارزش معاملات بورس را در دوره مورد بررسی در اختیار داشته اند. با این وجود کل ارزش معاملات (خرید به‌علاوه فروش) شرکت های سرمایه گذاری در دوره مورد بررسی (ابتدای ۹۲ تا شهریور ۹۵) بیش از ۵۰۳۲ میلیارد تومان در بازار بوده است که این میزان نزدیک به ارزش معاملات صندوق های سرمایه گذاری در سهام است. به‌عبارتی شرکت های سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس و صندوق های سرمایه گذاری در سهام تقریبا به یک میزان در بازار مشارکت داشته اند.
شرکت های چندرشته ای صنعتی
شرکت های چندرشته ای صنعتی شرکت هایی هستند که در فعالیت های تجاری متنوع یا در چندین صنعت مختلف اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ در بازه زمانی مد نظر گرفته شده (از ابتدای ۹۲ تا شهریور ۹۵)، در ۴۱ درصد از روزهای معاملاتی، شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی دارای خالص ارزش خرید مثبت بوده‌اند. نکته درخور توجه در مورد شرکت‌های چندرشته ای عملکرد آنها در دوران صعود و نزول بازار است. این شرکت ها در دوران نزولی خالص ارزش خرید مثبت و در دوران صعودی خالص ارزش فروش مثبت داشته‌اند. وجه غالب درآمد زایی این شرکت ها را به هیچ یک از بخش ها یا صنایع نمی‌توان نسبت داد. این نهادها نیز با توجه به اندازه خود از نهادهای مهم و تاثیرگذار بر بازار سرمایه هستند. همچنین به‌طور متوسط، شرکت‌های چندرشته ای صنعتی ۵۳/ ۰ درصد از ارزش معاملات بورس را در کل دوره مورد بررسی در اختیار داشته اند. بررسی عملکرد شرکت های چندرشته ای پذیرفته شده در بورس نشان می‌دهد که این شرکت ها با توجه به ماهیت فعالیت خود (خرید سهام به منظور اهداف مدیریتی و نگهداری بلند مدت آن) نسبت به سایر گروه ها کمتر در بازار فعالیت داشته اند و بیشتر در نقش حمایتی عمل کرده اند.
مقایسه عملکرد گروه‌ها با یکدیگر
برای بررسی بیشتر عملکرد معاملاتی ۴ گروه مذکور در ادامه از چند وجه با یکدیگر مقایسه شده‌اند.
۱- ارزش معاملات
بررسی چهار گروه مذکور حاکی از آن است که ارزش خرید معامله‌گران برخط همواره از ارزش خرید سایر گروه ها بیشتر بوده است. بررسی ها نشان می‌دهد پس از معامله گران برخط که فاصله درخور توجهی با دیگر گروه های مورد بررسی دارند، کل صندوق های سرمایه گذاری و صندوق های سرمایه گذاری در سهام بیشترین ارزش معاملات را دارا بوده‌اند. همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام و شرکت‌های سرمایه‌گذاری تقریبا به یک میزان در بازار فعالیت دارند و میزان مشارکت شرکت های چند رشته‌ای صنعتی (به‌دلیل ماهیت مدیریت این شرکت ها) در بازار از سایر گروه ها کمتر است. تمامی گروه های بررسی شده در دوران نزول بازار از فعالیت های معاملاتی خود کاسته اند، اما در این میان شرکت های چند رشته ای صنعتی با کاهش ۳۵ درصدی کمترین و شرکت های سرمایه گذاری با افت ۷۳ درصدی بیشترین کاهش فعالیت را داشته اند.
۲- روند خالص ارزش خرید
روند خالص ارزش خرید معامله گران برخط در تمامی دوره های مورد بررسی منفی است. این امر در حالی است که معامله گران برخط همواره نسبت به گروه های دیگر ارزش معاملاتی بیشتری داشته‌اند. بررسی ها نشان می‌دهد که با وجود اینکه خالص ارزش خرید صندوق های سرمایه گذاری در دوران صعود و نزول بازار مثبت است، همچنین خالص ارزش خرید منهای ارزش صدور صندوق های سرمایه گذاری در سهام در کل دوره و دوران نزول مثبت و در دوران صعود منفی بوده است، بنابراین بر اساس اطلاعات می توان نتیجه گرفت که صندوق های سرمایه گذاری به ویژه صندوق های سرمایه گذاری در سهام نسبت به بازار سهام وفادار بوده اند و دست‌کم بخشی از تقاضاهای ابطال را با منابع غیرسهم خود پاسخ گفته اند.
مهم‌ترین نتایج استنباط شده از این بررسی‌ها
* معامله گران برخط نسبت به سایر گروه ها بازیگران تاثیر گذارتری هستند؛ به‌گونه ای که در دوره مورد بررسی، این گروه به‌طور متوسط ۲۵ درصد از ارزش خریدها و ۲۹ درصد ارزش فروش های بازار و در مجموع ۲۷ درصد از ارزش کل معاملات بورس را به خود اختصاص داده است.
* صندوق‌های سرمایه‌گذاری پس از معامله‌گران برخط، بیش ترین ارزش معاملات را در دوره مورد بررسی به خود اختصاص داده اند و به‌طور متوسط حدود ۱۸/ ۳ درصد ارزش کل معاملات بورس (۵۳/ ۳ درصد از ارزش کل خریدها و ۸۳/ ۲ درصد ارزش کل فروش‌ها) را در اختیار داشته‌اند.
* خالص ارزش خرید صندوق های سرمایه گذاری در مجموع در دوره موردبررسی، نسبت به سایر گروه ها، مثبت بوده است، به این ترتیب این گروه در مجموع خرید بیشتری نسبت به فروش های خود داشته‌اند.
* بررسی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری در سهام، بیانگر تمایل مدیران صندوق های سرمایه گذاری به ثبات در تملک سهام است. حتی در دوران رکود و با افزایش تقاضای ابطال واحدهای سرمایه گذاری، میزان خالص ارزش خرید (خرید منهای فروش) سهام معمولا بیش از ارزش خالص صدور (صدور منهای ابطال) بوده است. به این ترتیب مشخص است که حتی در دوران رکود صندوق های سرمایه‌گذاری تلاش کرده اند تقاضای ابطال را تا حد ممکن با نقد کردن دارایی های غیر سهم خود پاسخ دهند.
* میزان مشارکت شرکت های سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس در معاملات بازار، کمتر از صندوق های سرمایه گذاری در سهام است و متوسط درصد ارزش معاملات این گروه از ارزش کل معاملات بورس، ۵۴/ ۱ درصد (متوسط درصد ارزش معاملات صندوق های در سهام ۹۰/ ۱ درصد) است.
*بررسی عملکرد شرکت‌های چندرشته ای پذیرفته شده در بورس نشان می‌دهد که این شرکت ها با توجه به ماهیت فعالیت خود (خرید سهام به منظور اهداف مدیریتی و نگهداری بلندمدت آن) نسبت به سایر گروه‌ها کمتر در بازار فعالیت داشته و بیشتر در نقش حمایتی عمل کرده‌اند.
* براساس نتایج این پژوهش، ارزش معاملات برخط تقریبا هشت‌برابر معاملات صندوق های سرمایه‌گذاری و همین‌طور شرکت های سرمایه‌گذاری بوده است.
منبع: دنیای اقتصاد
این مطلب بدون برچسب می باشد.
ثبت دیدگاه