در پایان روز معاملاتی چهارشنبه هفته گذشته موضوعی از سوی فولاد مبارکه مطرح شد که قبلا به صورت مقطعی در دستور کار فروش های فولادی ها قرار گرفته بود. موضوع از این قرار بود که شرکت های فولادی مجوز فروش محصولات خود را در خارج از بورس کالا برای تعدادی از مشتریان خاص فراهم کنند. در این یادداشت به موضوع و مزایا و معایب فروش محصولات فولادی را در خارج از بورس در تعادل زنجیره فولاد خواهیم پرداخت.لطفا همراه آرتان پرس باشید.

*** مچینگ بازار فولاد

به این روش که محصولات فولادی در محیطی خارج از معاملات بورس به فروش برسد مچینگ بازار فولاد گفته می شود که این موضوع اخیرا در بازار فلزات عمیقا مورد ارزیابی قرار گرفته و کارشناسان نظرات خود را در این خصوص اعلام کرده اند. متاسفانه در شرایط فعلی و با استقرار فرهنگ فعلی در بازار فلزات معاملات مچینگ به یک چالش اساسی برای کامودیتی ها تبدیل شده است. چرا که توزیع رانت این روش به شدت بالاست و اختلاف قیمت آهن آلات در بازار آزاد و بورس کالا آنقدر جذابیت دارد که هر شرکت یا فرد حقیقی از طزق معاملات مچینگ فولاد خرید و فروش کند سود هنگفتی را به جیب می زند.

این سیستم که بدون تشریفات اداری و بدون عرضه کالا ها در بورس، فولاد و فلزات را به دست خریدار برسانیم ضعف های بزرگی دارد که ادامه ی این روند به عمیق تر شدن گپ معاملاتی بازار آزاد و بورس کالا می انجامد.

*** اثرات مچینگ

شرکت فولاد مبارکه اصرار دارد که همانند سیستم کنونی بدون آنکه محصولات در تالار عرضه شده و در رقابت شرکت کنند، به صورت مستقیم و در مچینگ تحت عنوان عرضه خاص به فروش می‌رسند. شاید در کوتاه مدت برای صورت های مالی فولاد سازان این موضوع جذابیت داشته باشد.اما با گذشت زمان و بالا گرفتن اختلاف قیمت در بازار آزاد و بورس کالا رکود شدیدی بر بازار فولاد حاکم خواهد شد که این موضوع در گام اول مصرف کننده نهایی و در نهایت فولادسازان را به دت متضرر خواهد کرد.

جالب توجه است که بسیاری از شرکت های فولادسازی تمایلی به ارائه محصولات خود به صورت مچینگ ندارد. اما شرکت فولاد مبارکه اصفهان نزدیک به ۶۰ درصد از تولیدات خود  را در قالب معاملات مچینگ به شرکت ها و افراد خاص می فروشد.  خرید ورق‌های فولادی در فرآیند مچینگ در انحصار صنایع و افراد خاصی است که بر اساس صلاحدید فولاد مبارکه بدون هیچ نظارتی از سوی بورس کالا یا وزارت صمت به افراد خاص اختصاص داده می‌شود.

*** سهمیه های اضافی اختصاص داده شده به خودروسازان

اما نکته جالب توجه در معاملات مچینگ این است که برخی از خریداران مانند خودروسازان داخلی بدون ثبت میزان تولید و نیاز خود در سامانه بهین یاب، بیش از نیاز خود سهمیه ورق دریافت می‌کنند. وقتی بیش از نیاز خودروساز به آنها سهمیه ورق فولادی اختصاص می گیرد این سوال ایجاد می شود که سهمیه های اضافی اختصاص داده شده به خودروسازان صرف چه اموری می شود ؟

فولاد مبارکه اصفهان بزرگترین شرکت تولید کننده فولاد ایران است. متاسفانه ۶۰ درصد از تولید این کارخانه در اختیار گروه های خاصی از شرکت ها و افراد حقیقی قرار می گیرد.پس می توان ادعا کرد که بزرگترین رانت فولادی کشور در گلوگاه معاملات مچینگ فولاد مبارکه قرار گرفته است . لذا می توان استدلال کرد که سهمیه بندی و نظام قیمت‌گذاری دستوری، عامل اصلی ایجاد رانت و معاملات میچینگ فولادی‌هاست و تا زمانی که این مشکل حل نشود، همچنان شاهد چنین اتفاقاتی خواهیم بود.

در شرایط فعلی باید به سمت پارامترها و شاخص های استقرار نظام اقتصاد آزاد در کشور باشیم. اگر اقتصاد آزاد و ‌بر مبنای عرضه و تقاضا قیمت‌ها تعیین شود، چون رانت های بالقوه ی کمتری در صنعت وجود دارد فولادسازان هم تخلف کمتری می‌کنند و سیاست‌گذار نیز به هدف اصلى خود، یعنى تعادل بهتر بازار و کاهش فساد مى‌رسد.

*** عرضه انواع مقاطع طویل فولادی در بورس کالا

کلا از مجموع اطلاعیه اولیه از آخرین روز معاملاتی هفته گذشته حدود ۱۹۶ هزار تن عرضه انواع مقاطع طویل فولادی در بورس کالا؛  ۱۸۷،۱۹۸ تن عرضه روی تابلو رفت؛ که از این مقدار ۴۵،۰۹۶ تن ( حدود ۲۳ تا ۲۴ درصد از حجم کل عرضه ) در رینگ معاملاتی بورس کالا به فروش رفت.؛ در خصوص تقاضای مچینگ در صورت تمایل خریداران خاص می توانند مجددا اقدام به خرید کند این به این معنی است که در روزهای رکود بازار نیز معاملات مچینگ از شرایط خوبی برخوردارند و برای خریداران خاص جذابیت همیشگی دارند .

در آخرین معاملات هفته قبل در مجموع ۱۸۴،۷۳۷ تن عرضه شمش بلوم فولادی روی تابلو رفت که از این مقدار ۱۶۴،۲۸۷ تن انواع شمش فولادی در بورس کالا عرضه شد، که از این مقدار ۴۱،۲۵۰ تن مورد اقبال خریدار ( با احتساب مچینگ ) واقع گردیده؛ ( حدود ۲۲ تا ۲۵ درصد از حجم کل عرضه ) که با این حساب نرخ میانگین موزون این معاملات ۹۵،۴۲۸ ریال ( حدود ۱۰۴۰۰ تومان با احتساب مالیات ارزش افزوده ) برآورد می‌گردد. پس همانطور که از آمار آخرین روز معاملاتی در بورس کالا مشخص است روزانه بخش قابل توجهی از فولاد تولیدی فولادسازان در مسیرهایی غیر از بورس کالا معامله می شود.

*** دلیل اصرار فولاد مبارکه به فروش خارج از تالار بورس

ورود معاملات فولادی به بورس در زوهایی اتفاق افتاد که رانت بازار آزاد به شدت قدرت خرید مصرف کننده نهایی را کاهش داده بود. اما ورود معاملات فولاد به بورس به شدت برای صنعت مفید بود. بورس مکانیسم خرید و فروش را به صورت بنگاه به بنگاه ایجاد کرده و مصرف کننده یک کالا به طور مستقیم بدون حضور واسطه ها از تولیدکننده ماده اولیه مصرفی خود را خریداری می کند. بدین ترتیب، طی فرآیند مچینگ قیمت کشف شده و تولیدکننده می تواند محصول خود را با یک مکانیسم قیمتی مشخص بفروشد.

فولاد مبارکه در فا پاییز روند معاملاتی خود را با تغییراتی همراه کرده است برای مثال این شرکت در آبان ماه با عدم رعایت کف عرضه، علیرغم آنکه موظف به عرضه تمام تولید خود در بورس کالا بوده، همچون ماه‌های گذشته بیش از ۶۰ درصد محصول خود را خارج از بورس کالا به فروش رسانده است.  لازم به توضیح است که بورس کالا از تاریخ ۲۴ مهر ماه معاملات مچینگ را ثبت نکرده و هرگونه فروش خارج از بورس به معنی توزیع خارج از شبکه و خلاف قانون بوده است.

باید دلیل اصرار فولاد مبارکه به فروش خارج از تالار بورس را از مسئولین این شرکت جویا شد. در همین راستا و برای شفاف تر شدن عملکرد شرکت فولاد مبارکه اصفهان بورس کالا گزارش عملکرد عرضه‌های فولادمبارکه را به سازمان‌های نظارتی اعم از سازمان بازرسی، شورای رقابت، وزارت صمت و دادستانی کل کشور گزارش کرده است. لذا باید منتظر ماند و دید چه برخوردی از سوی سازمان‌های مذکور برای این شرکت در پیش گرفته خواهد شد.

آرتان پرس