بورس ایران و اعتمادی که سوزانده شد

به عقیده ی بسیاری از تحلیلگران خبره ی بین المللی بورس هر کشور آینه ی تمام قدی از اقتصاد یک کشور محسوب می شود و هر چقدر شفافیت و حجم معاملات در آن بالاتر برود شاهد رونق در اقتصاد و بهبود زیست مردم و عامه ی افراد آن کشور خواهیم بود. بورس ایران آینه ی تمام نمای اقتصاد کشور است و نشان از چالش های ساختاری در اقتصاد کلان می دهد. ادامه به برخی از اتفاقات اخیر در بازار سرمایه خواهیم پرداخت.لطفا همراه آرتان پرس باشید.

*** وضعیت بورس در هفته جاری

بورس تهران هفته ی جاری را مثبت شروع کرد و همه در انتظار مسیر رو به رشد و رسیدن به شاخص واقعی بورس بودند.اما از همان روزهای ابتدایی هفته تقاضا در بازار بورس فروکش کرد و عملا شاهد صف های سنگین فروشی بودیم که با نبود خریدار مواجه شده بود. با توجه به تغییراتی که در بازار سرمایه ایجاد شده بود این اتفاقات دور از انتظار نبود و صرف تغییر دامنه ی بورس نمی توانست به تنهایی کارگشا باشد. در کنار دامنه‌ی نوسان نامتقارن نیاز به تزریق نقدینگی وجود دارد. در صورت عدم تزریق نقدینگی به بورس، روزهای مثبت پر حجم، و روزهای منفی کم حجم و فرسایشی را شاهد خواهیم بود.

*** دلیل فرسایشی بودن این روزهای بورس

روزهای کم حجم و فرسایشی که در سه شنبه و چهارشنبه در بازار بورس تهران تجربه کردیم به دلیل پیاده سازی اشتباه رویکرد دامنه ی نامتقارن بود. این روش در دنیا استفاده شده و جواب داده است ولی با مکانیزم حد سود و حد ضرر بورس تهران همخوانی ندارد و باید هم زمان با سایر فاکتورهای دیگر در بازار اعمال شود وگرنه نتیجه همین چیزی خواهد شد که در سه روز گذشته در بازار مشاهده کردیم. کافی است که به ارزش معاملات سه روز گذشته در بورس نگاهی بیاندازید متوجه خواهید شد که رکود سنگینی در معاملات ایجاد شده و نه خریدی صورت می گیرد و نه فروشی به نتیجه می رسد. متاسفانه با این وضعیت بورس ایران تا پایان سال راه به جایی نخواهد برد.

*** چرا به صورت تک بعدی به فاکتورهای بازار توجه می شود؟

جای تعجب است که چرا سیاست گذران سازمان بورس از روزهای گذشته ای که چندان دور هم نیست درس نمی گیرند. دامنه ی نامتقاران در سال گذشته و در بحبوحه ی شهادت سردار سلیمانی در بورس ایران اعمال شد ولی این طرح به خودی خود اثری برای حقظ بازار سرمایه نداشت. در آن روزها شاهد خروج و رفتار هیجانی سهامداران بودیم ولی شرایط بازار یعنی حایت حقوقی ها از بازار سبب شد که صف های فروش به سرعت جمع شوند. بهعبارت دیگر ورود نقدینگی سنگین به بورس کمک کرد تا بازار حفظ شود. جای تعجب است که با وجود این تجربه چرا برای شرایط فعلی به صورت تک بعدی به فاکتورهای بازار توجه می شود؟

*** چرا شرایط فعلی بورس با شرایط دی ماه پارسال متفاوت است؟

با این نقدینگی و این وضعیت عدم اعتماد، تا زمانی که تزریق نقدینگی به بازار صورت نگیرد  در کوتاه مدت شاهد نوسانات فرسایشی خواهیم بود. نقدینگی در بازار کم است و با توجه به عدم حرکت سهام بزرگ، به سمت سهام کوچکتر متمایل شده است. اما سوال اینجاست که چرا شرایط فعلی با شرایط دی ماه پارسال متفاوت است؟ آن زمان هنوز بورس وضعیت قرمز خود را برای حقیقی ها رو نکرده بود و انتظارات مثبت از بورس در وضعیت مطلوبی قرار داشت.اما در شرایط فعلی حجم نقدینگی که از جامعه حدف شده است جرات حمایت از بازار و اعتماد به آن را از همه گرفته است و بعید به نظر می رسد که بورس بتواند رشد پر سرعتی را در بازه ی شش ماهه ی آینده تجربه کند.

*** بورس ایران اولین شهید اقتصاد در سال جاری

متاسفانه بورس به شکلی کاملا بی گناه از گردونه ی اعتماد مردم حذف شد و عملا بورس ایران اولین شهید اقتصاد در سال جاری بود. در شرایطی که بسیاری از بازارها در هیجان بالایی به سر می بردند بورس جور همه را کشید و سقوط آزاد را تجربه کرد. قطعا اگر بورس پیش‌قراول بود ما تا الان بازارهای SME و استارت آپ و مشتقه و فیوچر و …. را هم توسعه داده بودیم چقدر ابزار جدید را می‌شد به بازار اضافه کرد و چقدر ظرف جدید برای جذب نقدینگی می‌شد تعریف کرد.

*** بورس ایران در اوج نابود شد

متاسفانه عرض اندام اقتصادی و تجاری بورس در اوج نابود شد. بسیاری از پروژه ها قبل از اینکه به بورس ورود کنند سناریوی خود را تغییر دادند. می‌شد بسیاری از پروژه های بزرگ را به راحتی در بورس تعریف کرد ولی به علت تفکر منجمد و قدیمی به جای استفاده از فرصت‌ها، از ترسِ حباب قیمتی،  کمر به نابودی بورس بسته شد. توسعه‌ی اقتصاد مستلزم زیرساخت‌های فراوانی است اما مهم‌ترین عامل که چراغ راه اقتصاد شمرده می شود تفکر توسعه‌ محور است که بورس یکی از بهترین مکان ها برای شروع و گسترش این تفکر در اقتصاد است.

*** ورود موقتی دولت به بورس

با وجود اینکه ما اصلا موافق دخالت دولت در بازارها نیستیم اما به دلیل حجم فروش بالای حقوقی ها که غالبا زیر مجموعه دولت محسوب می شوند دولت در شرایط فعلی برای جبران، باید به صورت مقطعی به بورس ورود کند و بازار را از این وضعیت خارج نماید.بورس روزهایی را سپری کرد که عده ای صحبت از شاخص ۹۰۰ هزار را به زبان می آورند. این سیگنال های منفی می تواند بازار سرمایه را یکسال به عقب برگرداند. دولت هر چه سریع‌تر باید توان خود را در حمایت از بازار بسیج کند وگرنه همین اندک نقدینگی بازار هم به سمت بازار رمزارزها و سایر بازارهایی که دلال پسند است خواهد رفت.

*** راه اشتباه دولت

نگاه مردم جامعه و حتی جهان از شاخص های بنیادی یک سهم یا یک بازار روگردان شده است. دنیا در شرایطی قرار دارد که مردم به واسطه ی زیان های سنگینی که از همه گیری کرونا متوجه آن شده اند به سمت بازارهای زودبازده حرکت کرده اند و این موضوع باعث شده در بخشی از بازارهای شاهد بازی پانزی و کلاهبرداری از مردمی باشیم که سراسیمه به دنبال حفظ ارزش پول خود و خبران کمبودهای ناشی از وضعیت بد اقتصادی هستند باشیم. اما دولت ایران متاسفانه راه اشتباهی را در برهه ای استراتژیک برگزید. دولت به جای استفاده از جذابیت بازار سرمایه برای جذب نقدینگی سرگردان و هدایت آن به بخش‌های مولد، تقاضا را سرکوب کرد تا به زعم خود  از تشکیل حباب جلوگیری کند.

*** علت محبوبیت رمزارزها

برای اولین بار در بازار ایران شاهد آن روزهایی بودیم که مردم قید خرید و فروش و معاملات دلار و ارز را زدند و به بورس اعتماد کردند ولی متاسفانه رفتار فروش حقیقی سیلی محکمی به مردمی زده که با هزار آرزو و برنامه ریزی به بورس ورود کردند و قفل امروز بازار سرمایه به دلیل هراس از تکرار مجدد این روزهاست.وگرنه پول های سرگردان در جامعه به قدری هست که هیجانات بورس را به روزهای خرداد و تیر سال جاری برگرداند. فکر می‌کنید چرا رمزارزها در دنیا اینقدر طرفدار پیدا کرده است؟  رمز ارزها بعضا تا ۱۰۰۰ درصد بازدهی در ماه‌های اخیر ثبت کرده اند. این یعنی درک فضای رشد و توسعه.

*** تغییر دیدگاه مردم جهان به بازارهای مالی و سرمایه ای

این موضوع مصداق واقعی تغییر دیدگاه مردم جهان به سرمایه گذاری و به خصوص مشارکت در بازارهای مالی و سرمایه ای است.مردم با مدل توسعه و رشد سرمایه گذاری می کنند و در شرایطی قرار داریم که بازار سرمایه به هیچ عنوان در این چارچوب نمی گنجد. برای درک بهتر عارضه ی بورس مثالی را خدمت شما عزیزان عرض می کنیم. نمونه ی بازار بخشیدن عطای بورس به لقای آن سهم پالایشی یکم است.

*** صندوق پالایشی یکم چه شد؟

دولت در مهر و آبان سال جاری به شدت بر روی صندوق پالایشی یکم تبلیغ کرد و شاهد آن بودیم که حتی در برهه هایی خاص دولت آنچنان مایل نبود تا این سهم را به مردم بفروشد.اما به هر حال این اتفاق افتاد.اما متاسفانه بعد از یک روز مثبت بعد از انتظار طولانی برای بازگشایی ارزش ذاتی این نماد تا ۵۰ درصد افت کرد. خوب سوالی که مطرح می شود این است که واقعا انگیزه ای برای حقیقی تازه وارد باقی می ماند؟ اما نتیجه چه شد؟ ده روز قبل که بلاخره سهم پالایشی یکم با حمایت های بخش دولتی به نقطه ی سر به سر رسید شاهد آن بودیم که خیل عظیمی از جمعیت سهامداران در نقطه ی سر به سر سهم را فروختند و عملا روند صعود متوقف شد.

در خصوص P/E و انتظارات از سودهای آتی، ساعت‌ها می‌توان تحلیل کرد و هرگز به یک عدد مشخص P/E برای یک بازار نرسید. بازار رو به رشد را حبابی نبینید. در این رشدها است که شرکت‌های سهامی جدید بوجود می‌آیند، پروژه‌های ملی و شرکت‌های بزرگ ایجاد می‌شوند. مردم به شرکت در پذیره نویسی سهام  شرکت‌های جدید و افزایش سرمایه شرکت‌های موجود ترغیب می‌شوند. بورس ایران ویترین اقتصاد است و تا زمانی که زشتی‌ها را در این ویترین نمایش می‌دهید کسی رغبت به سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های اقتصادی ندارد، ظرفیت‌های خالی تامین مالی نمی‌شوند و در نهایت روزی خواهید دید که سرمایه ها بازار رو به رشد دیگری را انتخاب خواهند کرد.

*** موضوعات تکنیکالی بورس

اما تا به اینجا در خصوص فاکتورهای رفتاری در بورس تهران صحبت به عمل آمد.شاید بد نباشد در مورد موضوعات تکنیکالی بورس نیز چند خطی صحبت کنیم. دامنه نوسان نا متقارن یکی از گام‌های خوب برای تغییر ذهنیت معامله گران است. از آنجایی که اعتماد در بورس خدشه دار شده است و ذهنیت معامله‌گران بر هم خورده است باید به ترمیم این اعتماد و بهبود دیدگاه سرمایه‌گذاری در بورس پرداخت.اما در کنار تغییر دامنه ی معاملاتی باید به مسائل جانبی نیز دقت کنیم. در شرایطی که جو روانی به هم ریخته دولت به عنوان بازیگردان اصلی بورس باید به بازار نقدینگی تزریق کند تا اعتماد به بورس ایران بازگردد.

*** رفع ابهام و ایجاد مشوق‌ها در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری کلان و خرد

اما دولت در انتهای سال درگیر پرداخت حقوق کارمندان است و به گفته ی خود دولت بخشی از درآمدهای خود را از بازار سرمایه جذب خواهد کرد.همین صحبت کافی است که دولت در نگاه برخی تحلیلگران سو گیر نقش اصلی خود در بازار را از دست بدهد و به یک نوسانگیر تشبیه شود. این ذهنیت باید از سر دولت برداشته شود تا بتواند نقش خود را به عنوان سیاستگذار اصلی بورس به خوبی ایفا نماید. رفع ابهام و ایجاد مشوق‌ها در دو حوزه‌ی سرمایه‌گذاری کلان (در مقیاس صنعت و حقوقی‌های فعال در بازار اولیه) و سرمایه گذاری خرد ( حقیقی ها و حقوقی‌ها در بورس و بازار ثانویه ) باید به بهترین شکل صورت پذیرد.

امیدوارم نقدینگی لازم به بورس تزریق شود و ارزش معاملات بیشتر از مقدار فعلی شود در غیر این صورت شاهد مدل جدید و فرسایشی از نوسان‌گیری در بورس خواهیم بود که باعث کاهش شدید ارزش معاملات برای چند روز و قفل شدن صفوف فروش و سپس خرید در کف قیمتی و فروش در چند روز بعد خواهیم بود. یعنی اگر نقدینگی به بورس تزریق نشود تایم نوسانگیری اصطلاحا “کِش”خواهد آمد و فرسایشی و طولانی‌تر خواهد شد.

*** سیاست های دولت در روزهای پایانی

از آنجایی که ساختار اقتصاد ایران تورم زا است به احتمال زیاد با تصویب لایحه ی جدید بودجه بسیاری از بازارهایی که ماهیت بادوام دارند روند افزایش قیمت ها را از اسفند ماه شروع خواهند کرد. همنطور که در روزهای اخیر شاهد بودیم قیمت دلار با بالا رفتن مقطعی خود نرخ نهایی قیمت خودرو را بالا کشید و رشد حدودا ۷ درصدی در قیمت خودروهای داخلی را رقم زد. اگر این شرایط ادامه دار باشد باید دولت از سیاست های انبساطی حمایت کند و به بازار پول تزریق کند تا حداقل قدرت خرید مردم کمی تقویت شود و چرخ توسعه به حرکت دربیاید.

در صورتی که دولت به دنبال مهار تورم به واسطه ی بهبود گزارشات عملکرد خود در پایان دوره ی ریاست جمهوری باشد به احتمال زیاد بازار سرمایه تا اواسط سال آینده با نوسانات مسیر فعلی را ادامه دهد و حداقل چشم انداز رشد قابل توجهی را از خود بروز ندهد.

فعلا ریش و قیچی در دست دولت است و می تواند بازار سرمایه را از این بلاتکلیفی نجان دهد. در چنین شرایطی تصور کاهش نرخ دلار دور از انتظار است و با توجه به تصمیاتی که دولت گرفته با حذف تدریجی دلار نیمایی به احتمال زیاد دلار در این قیمت ها تصویب خواهد شد.لذا به مرور و با گذشت زمان، شاهد بالانس بازارها نسبت به یکدیگر خواهیم بود ، جاییکه دوباره بورس ایران بعد از فراز و نشیب دوباره در کانون توجه قرار خواهد گرفت.

آرتان پرس