معادن سنگ آهن ایران کجاست؟

معادن سنگ آهن و مس ایران بر طبق برآورد های انجام شده چیزی حدود ۳۷ میلیارد تن ذخایر قطعی دارد که به همین دلیل به بهشت معادن دنیا معروف است و نظر بسیاری از سرمایه گذاران فعال در این زمینه را به خود جلب کرده است.

همچنین تا کنون توده های معادن سنگ آهن بسیاری شناسایی شده و برخی نیز مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته، اما به طور کلی ناحیه های آهن دار ایران با توجه به نزدیکی آن نواحی به کانسارهای آهن به به مناطق مختلف شامل منطقهٔ اراک – ملایر، منطقهٔ کرمان – یزد شامل معدن سنگ آهن جلال‌آباد زرند معدن گل گهر و معدن آهن چغارت و معدن آهن چاهگز بافق و معدن آهن سه چاهون بافق، منطقهٔ اصفهان – کاشان، منطقهٔ خراسان، منطقهٔ تهران – قم – قزوین، منطقهٔ خلیج فارس و کوار تقسیم شده است.

همچنین باید گفت، دو معدن مس سرچشمه و سنگ آهن چادرملو هر دو به عنوان دو معدن مس سرچشمه و سنگ‌آهن چادرملو دو معدن منحصر به فرد هستند که به عنوان پرعیار ترین معدن دنیا ثبت شده اند ایران دو معدن از پر عیارترین و منحصر به فردترین معادن دنیا را به نام خود ثبت کند.

بناراین، با توجه به جایگاه ایران از نظر معادن سنگ آهن برخی از معدن های بزرگ سنگ آهن ایران را معرف می کنیم، اما لازم است پیش از آن به معرفی سنگ آهن این ماده معدنی ارزشمند بپردازیم و سپس معادن بزرگ سنگ آهن کشور را معرفی نماییم و در اخر افق چشم انداز سنگ معدن کشور را بررسی کنیم.

معرفی سنگ آهن

سنگ آهن یکی از موارد ارزشمندی است که حدود ۵ درصد از پوسته زمین را تشکیل داده و در سراسر دنیا یافت می شود. جهت استخراج و بهره برداری از سنگ آهن این ماده ارزشمند را تحت عملیات خاص از پوسته زمین استخراج می نمایند. سنگ استخراج شده دارای ناخالصی هایی است که باید تفکیک شده و سپس یک پودر تیره قهوه‌ای- خاکستری تولید شود.

باید گفت ۹۸ درصد از سنگ آهن های تولید شده در دنیا برای تولید فولاد مورد استفاده در صنایع مختلف از جمله خودرو سازی و ساخت و ساز به کار می رود زیرا این ماده اصلی ترین ماده تولید فولاد است و از اینرو اهمیت و جایگاه ویژه ای دارد.

سنگ آهن ها خواص و ویژگی های مختلفی و از اینرو کاربردهای متفاوتی دارند. به عنوان مثال از آنجایی که رنگ سنگ آهن هماتیت قرمز می باشد به عنوان رنگدانه مورد استفاده قرار می گیرد و یا سنگ آهن مگنتیت سیاه رنگ بود و دارای خاصیت الکترومغناطیسی است بنابراین در ساخت آهنربا مورد استفاده قرار می گیرد.

باید به این نکته توجه داست که سنگ آهن‌ فرآوری شده ابتدا ذوب شده و سپس ناخالصی های آن تفکیک می گردد و در نهایت به صورت کنسانتره سنگ آهن، گندله و دانه بندی شده در بازار عرضه می گردد.

حال که سنگ آهن معرفی شد و به معرفی مهمترین معادن سنگ آهن ایران می پردازیم.

معرفی مهمترین معادن سنگ آهن ایران

معدن سنگ ‌آهن چغارت

این معدن که تامین کننده اصلی شرکت ذوب آهن اصفهان در زمان تاسیس آن بوده اولین معدن سنگ ‌آهن ایران نیز می باشد که در بافق یزد قرار دارد و با توجه به پتاسیل بالای بلوک معدنى بافق که قادر به ذخیره بیش از یک سوم سنگ آهن کشور است عنوان مهمترین منطقه آهن ‌دار ایران را به خود اختصاص داده است.

معدن سنگ‌ آهن چادرملو

در حال حاضر بزرگترین تولید کننده کنسانتره سنگ ‌آهن کشور که قادر به تولید ۳۲۰ میلیون تن ذخیره قابل استخراج می باشد معدن سنگ ‌آهن چادرملو است. این معدن سنگ آهن در قلب کویر مرکزی ایران و در ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان یزد قرار گرفته است. باید گفت متاسفانه طبق پیش بینی های انجام شده عمر ذخایر سنگ‌ آهن معدن چادرملو تا ۱۰ سال دیگر به پایان خواهد رسید.

معدن سنگ‌ آهن گل گهر

معدن سنگ‌ آهن گل گهر واقع در استان کرمان شهرستان سیرجان در حال حاضر برزگترین معدن شناخته شده سنگ‌ آهن خاورمیانه است زیرا دارای ذخیره احتمالی یک میلیارد تن و ذخیره قطعی ۲۱۹ میلیون تن می باشد. همچنین، تولیدات حاصل از سنگ استخراجی معدن سنگ‌ آهن گل گهر شامل گندله سنگ ‌آهن، کنسانتره سنگ ‌آهن و سنگ ‌دانه ‌بندی شده است.

معدن سنگ آهن آهنگران

این معدن که حدود ۲۹ کیلومتر مربع مساحت دارد در جنوب شرقی استان همدان و نزدیک شهر ملایر قرار دارد. قدمت این معدن سنگ آهن به سال ۱۳۳۵ باز می گردد. نحوه استخراج در این معدن به صورت زیر زمینی بوده و به طور میانگین از آن۱۰ درصد سرب و ۲۰۰ گرم بر تن نقره و عیار سنگ آهن حدود ۴۰ درصد آهن خالص استخراج می شود. همچنین در سال ۱۳۵۱ کارخانه فلوتاسیون در پایین دست معدن و با فاصله ۲ الی ۳ کیلومتری آن راه اندازی شد و در حال حاضر واحد آزمایشگاه، واحد انبار وسایل و قطعات و واحد تعمیرگاه ماشین آلات در محوطه این معدن وجود دارد.

معدن سنگ آهن جلال آباد

یکی از ذخایر بزرگ سنگ آهن ایران در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان زرند در استان کرمان که سنگ آهن مورد نیاز جهت خوراک دهی کارخانه کنسانتره سنگ آهن فولاد زرند ایرانیان را تامین می نماید معدن سنگ آهن جلال آباد است. ظرفیت تولید سالیانه معدن جلال آباد استخراج ۱۹۰ میلیون تن سنگ آهن شامل از مگنتیت و هماتیت می باشد که استخراج به صورت پلکانی روباز انجام می شود.

معدن سنگ آهن بافق

این معدن یکی از معروف ترین معادن سنگ آهن می باشد که ظرفیت تولید سالانه آن پنج میلیون تن گندله بوده و در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد واقع شده است.

بلوک معدنی بافق با ذخیره بیش از یک سوم سنگ آهن کشور بعنوان مهمترین منطقه آهن دار ایران شناخته شده است. همچنین، از سال ۱۳۴۰ تاکنون در این منطقه بیش از ۳۸ آنومالی آهن دار با ذخیره نزدیک به ۷/۱ میلیارد تن شناسایی شده که مهمترین آنها معادن چغارت، سه چاهون، آنومالی شمالی، میشدوان و چاه گز هستند.

معدن سنگ آهن کاشان – اصفهان

این معدن سنگ آهن در استان اصفهان و نزدیک شهر کاشان واقع شده است و مهمترین محصول آن مگنتیک می باشد.

معادن سنگ آهن سنگان – خراسان

مجموعه کانسار های سنگ آهن سنگان شامل کانسار های غربی، مرکزی و شرقی به شکل مستطیلی به طول تقریبی ۲۲ کیلومتر و عرض ۱۰ کیلومتر و در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری خواف و ۱۸ کیلومتری سنگان در استان خراسان رضوی و نزدیک مرز افغانستان واقع شده و در حال حاضر دسترسی به محل کانسارهای سنگ آهن سنگان از دو مسیر امکان پذیر می باشد. اما به زودی خط آهن سراسری به سمت هرات در افغانستان از جنوب سایت معدن سنگان عبور خواهد نمود. میزان ذخایر مجتمع سنگ آهن سنگان حدود یک میلیارد تن براورد شده که یکی از ۱۰ معدن بزرگ سنگ آهن جهان و تامین کننده تولید کنسانتره، گندله و سنگ آهن است.

 معدن سنگ آهن بیجار

از معدن سنگ آهن بیجار به عنوان یکی از بزرگترین معدن های سنگ آهن روباز کشور در استان کردستان و در نزدیکی شهر بیجار، سنگ آهنی با عیار ۵۷-۴۵ استخراج می شود. عملیات استخراج و دانه بندی این سنگ ها توسط شرکت صبا نور صورت میگیرد  طبق براوردهای انجام شده، ذخیره سنگ آهن این معدن ۴۰ میلیون تن بوده و توده های سنگ آهن بیجار در هفت نقطه پراکنده شده اند.

به طوری که توده های ۱، ۲ و ۳ (نزدیک روستای شهرک) شهرک ۱، شهرک ۲ و شهرک ۳، توده های کوره کور ۱ و کوره کور در نزدیکی روستای کوره کور و دو توده دیگر به نام های سراب یک و سراب دو در نزدیکی وستای سراب قرار دارند. گفتنی است که بیجار یک کارخانه تولید کنسانتره با ظرفیت ۳۲۵ هزار تن در سال دارد.

حال که مهمترین معادن سنگ آهن مهم ایران معرفی شد نگاهی بر افق چشم انداز سنگ آهن کشور خواهیم داشت.

افق چشم اندازهای سنگ آهن کشور

از میان معادن سنگ آهن معرفی شده برخی در بخش خصوصی و برخی در بخش دولتی فعالیت دارند. اما به طور کلی و بدون در نظر گرفتن بخش فعالیت آنها، بر اساس پیش بینی های انجام شده انتظار می رود تا سال ۱۴۰۴ حدود ۵۵ میلیون تن سنگ آهن استخراج و در خطوط فراوری و سنگ شکن ها، خرد شده و فولاد تولید شود.

متاسفانه در صورت دستیابی به این میزان فولاد نهایتا تا ۱۷ الی ۱۹ سال دیگر ذخایر معادن سنگ آهن به اتمام خواهد رسید که مدت زمان بسیار کوتاهی می باشد، بنابراین باید به دنبال اکتشافات جدید و استخراج از معادن سنگ آهن جدید باشیم چرا که معادن سنگ آهن کنونی مربوط به اکتشافات سال های گذشته است و بنابراین معادن سنگ آهن کنونی باید از لحاظ کمی و کیفی ارتقا یابد. در غیر اینصورت، پس از اتمام دوره مذکور مجبور به واردات سنگ آهن خواهیم شد.

بررسی ها نشان می دهد در حال حاضر متوسط جهانی عمق اکتشافات معدنی ۱۵۰ متر و در کشورهای پیشرو تا بیش از یک‌هزار و ۵۰۰ متر است حال آنکه در ایران این رقم ۲۰ متر می باشد.

با این حال در ۶ سال گذشته حدود ۹۷۷ میلیون تن ذخیره سنگ آهن در ۶ سال گذشته در کشور شناسایی شده که طبق آن سهم ذخیره جدید از کل ذخایر معادل ۳۳ درصد می باشد و بر اساس اطلاعات منتشر شده مربوط به همین دوره ۶ ساله، در حال حاضر میزان کل ذخایر سنگ آهن حدود ۲ میلیارد و ۷۳۶ میلیون تن است که پیش ‌بینی می‌ شود با ادامه برنامه های توسعه ای و راهبری میزان ذخایر شناسایی شده سنگ‌آهن تا سال ۱۴۲۰، حدود ۲ میلیارد تن دیگر افزایش یابد.

ذکر این نکته ضروری است که سنگ آهن پس از استخراج به کک، آهن اسفنجی و گندله تبدیل شده و پس از انجام فرآیندهایی فولاد تولید می شود و فولاد تولید شده نیز ماده اصلی مصرفی در بسیاری از صنایع به وییه صنعت خودرو می باشد. بنابراین سنگ آهن از اهمین و جایگاه ویژه ای در صنعت برخوردار است.