چگونه می توان بخش سنگ آهن اوکراین را نجات داد؟

اوضاع بازار سنگ آهن اوکراین پس از جنگ وخیم بوده و باید استراتژی هایی برای بهبود این بازار در نظر گرفت.

* بررسی بازار سنگ آهن اوکراین

به گزارش آرتان پرس، قبل از جنگ، صنعت معدن اوکراین شامل ۱۱ شرکت بود که ۸۴ میلیون تن سنگ آهن (کنسانتره، پلت، سنگ آهن سینتر شده) تولید می کردند و بیش از ۶۰۰۰۰ نفر را استخدام می کردند. اما جنگ شرایط را به طور قابل توجهی تغییر داد و اوکراین کنترل کارخانه سنگ آهن Zaporizhzhia را از دست داد. در نتیجه پس از جنگ سایر شرکت های سنگ آهن مجبور به کاهش قابل توجه تولید و یا حتی تعطیل شدند.

فعالان بازار در روز یکشنبه (۵ نوامبر) اعلام کردند فقط راه حل های پیچیده می تواند پس از جنگ به افزایش عرضه در بازارهای داخلی و خارجی کمک می کند.

به نقل از چندین منبع خبری، در سال ۲۰۲۲ ده معدن سنگ آهن فعال در منطقه اوکراین تحت کنترل دولت در مجموع ۳۰ میلیون تن سنگ آهن تولید کردند. باید توجه داشت که این شرکت ها در سال گذشته بیش از ۵۵۰۰۰ نفر را مشغول به کار کردند. در نتیجه بررسی ها نشان می دهد که علیرغم کاهش دو سوم تولید در سال ۲۰۲۲، کارخانه‌ های معدنی و بهره‌ وری مستقر در اوکراین اکثر کارکنان خود را حفظ کردند و به آنها حقوق منظم پرداخت می‌ کردند و حمایت‌ های اضافی ارائه می ‌کردند تا بتوانند به سود دهی برسند.

در این میان معامله گران گزارش دادند در سال ۲۰۲۳، وضعیت در صنعت اوکراین همچنان رو به وخامت است. بررسی ها نشان می دهد در نیمه اول سال ۲۰۲۳، تولید سنگ آهن در سطح شرکت های مستقر در اوکراین بین ۳۰ تا ۵۰ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت. این در حالی است که کارخانه های استخراج و بهره برداری به طور متوسط با ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت کار می کنند.

به نقل از برخی تاجران، کاهش تولید تأثیر منفی بر صادرات و درآمدهای مالیاتی مربوط به بودجه دولت دارد. به ویژه بررسی ها نشان می دهد در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۳ حدود ۱۳ میلیون تن سنگ آهن از اوکراین صادر شده است که ممکن است تا پایان سال این شاخص به ۱۷ میلیون تن برسد. این در حالی است که میزان صادرات سنگ آهن از اوکراین در ژانویه تا سپتامبر ۲۰۲۳ تقریبا ۳۰ درصد کمتر از مقدار اعلام شده در یک سال پیش است.

همچنین تحلیل گران بازار اعلام کردند در سال ۲۰۲۳، ایالت اوکراین انتظار دارد ۹۵ میلیون دلار اجاره برای استخراج سنگ آهن دریافت کند که حدود ۶۵ درصد کمتر از مقدار اعلام شده برای سال ۲۰۲۲ است. اما با در نظر گرفتن سایر مالیات ها و هزینه های پرداخت شده توسط شرکت های سنگ آهن، مجموع ضررهای مالیاتی وارد شده به شرکت های معدنی مستقر در اوکراین از ۵۳۰ میلیون دلار فراتر خواهد رفت.

به نقل از برخی منابع خبری، وضعیت وخیم در بخش سنگ آهن اوکراین به دلیل عوامل متعددی است که بیشتر آنها به طور مستقیم با جنگ مرتبط هستند.

اولین عامل موثر بر کاهش صادرات سنگ آهن در اوکراین این بود که محاصره بنادر اوکراین در دریای سیاه صادرات به بازارهای سنتی مانند چین و خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) را غیرممکن کرد. همچنین باید توجه داشت که تعلیق عرضه به چین منجر به از دست رفتن ۱۹.۱ میلیون تن صادرات سنگ آهن شد. از طرف دیگر عدم عرضه سنگ آهن به بازارهای سنتی مانند چین و خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) به معنای از دست دادن ۱.۸ میلیون تن صادرات برای اوکراین بوده است.

بررسی ها نشان می دهد عامل دوم ناشی از تعطیل شدن دو کارخانه بزرگ فولاد در ماریوپول اوکراین بود که باعث شد آن دسته از شرکت‌ هایی که به فعالیت در منطقه تحت کنترل دولت ادامه می‌ دهند، تولید آهن و فولاد خود را کاهش دهند. بر این اساس، مصرف داخلی سنگ آهن در اوکراین تقریباً ۳۰ میلیون تن در سال (در مقایسه با قبل از جنگ) کاهش یافته است.

به نقل از چندین منبع خبری، عامل سوم این بود که بازار اتحادیه اروپا تقریباً تنها مقصد صادراتی باقی مانده برای تولیدکنندگان داخلی است و آنها با رقابت قابل توجهی از سوی سایر تامین کنندگان از جمله روسیه مواجه هستند. در نتیجه افزایش هزینه های حمل و نقل برای تولید کنندگان مستقر در اوکراین موقعیت رقابتی آنها را بدتر کرده است. بررسی ها نشان می دهد در سال ۲۰۲۲، تولید کنندگان مستقر در اروپای ۱۲.۹ میلیون تن سنگ آهن از اوکراین وارد کردند، در حالی که ۹۸.۰ میلیون تن دیگر از کشورهای دیگر وارد شد. به ویژه طبق داده های منتشر شده، اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ حدود ۲.۸ میلیون تن سنگ آهن از روسیه وارد کرد.

بررسی ها نشان می دهد عامل چهار موثر بر کاهش صادرات سنگ آهن اوکراین این بود  که جو افسرده در حال حاضر در بازار اروپا به دلیل افزایش ریسک در اقتصاد ناشی از افزایش نرخ بهره بانک مرکزی اروپا حاکم است. این در حالی است که  تولید فولاد اتحادیه اروپا در ۹ ماه نخست سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه در سال قبل ۹.۱ درصد کاهش یافت. بر این اساس، وضعیت بازار اروپا این اجازه را به ما نمی دهد که به افزایش عرضه سنگ آهن در اوکراین امیدوار باشیم.

منابع خبری اعلام کردند عامل پنجم موثر این بود که اوکراین در ژوئن ۲۰۲۲ کنترل کارخانه سنگ آهن Zaporizhzhia را که توسط نیروهای نظامی روسیه تصرف شده بود، از دست داد. باید توجه داشت ک این شرکت در سال ۲۰۲۱ حدود ۴.۶ میلیون تن سنگ معدنی تولید کرد.  بررسی ها نشان می دهد کارخانه سنگ آهن Zaporizhzhia در آگوست ۲۰۲۲ ارسال سنگ معدن را به فولادسازان مستقر در مناطق کنترل نشده استان های دونتسک و لوهانسک آغاز کرد. باید توجه داشت که هدف دولت اشغالگر افزایش تولید سنگ آهن در این کارخانه به ۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۳ و ۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۵ است.

شکل زیر میزان ضرر وارد شده به صنعت سنگ آهن اوکراین به دلیل جنگ را نشان می دهد.

در این میان معامله گران گزارش دادند صنعت سنگ آهن با مشکلاتی مواجه بوده است که پیش از این با آن مواجه نبوده است. بنابراین، بدیهی است که هیچ راه حل ساده ای وجود ندارد که وضعیت را بهبود بخشد. در این میان سناریوهایی وجود دارد که به افزایش استفاده از کارخانه های سنگ آهن کمک می کند و به نوبه خود تأثیر مثبتی بر اقتصاد اوکراین خواهد داشت. این سناریوها به شرح زیر می باشد:

• افزایش تقاضای داخلی برای محصولات فولادی و به تبع آن افزایش تقاضا برای سنگ آهن: این امر می تواند از طریق سرمایه گذاری در بازسازی زیرساخت ها، ایجاد بنگاه های صنعتی جدید با مشارکت سرمایه گذاران خارجی و بومی سازی تولید برخی از قطعات در بنگاه های موجود محقق شود. بزرگترین عامل بازدارنده برای اجرای فعال این سناریو، انجام یک اقدام نظامی است.
• رفع انسداد عملیات کامل بنادر دریایی: این امر به ویژه با گسترش فهرست بازارهای بالقوه، صادرات را افزایش می دهد. این گزینه مستلزم دخالت دولت در زمینه ارائه تضمین‌ های امنیتی و مکانیزم بیمه ریسک برای تشویق مالکان کشتی به منظور تردد در بنادر اوکراین حتی در زمان جنگ است. اکنون کریدور عرضه دقیق از بنادر دریای سیاه اوکراین با توجه به هزینه بیمه و سایر مشکلات نمی تواند به طور قابل توجهی وضعیت وخیم بازار سنگ آهن اوکراین را تغییر دهد.
• بهبود لجستیک راه آهن با اتحادیه اروپا: این اقدام می تواند با افزایش ظرفیت گذرگاه های مرزی، میزان صادرات سنگ آهن از اوکراین را افزایش دهد. هرچند باید توجه داشت که در یک سال و نیم گذشته کاری در این راستا انجام نشده است. با توجه به پیچیدگی طرح ‌های لجستیک و افزایش هزینه ‌های حمل‌ و نقل، لازم است به دنبال گزینه ‌هایی برای مهار رشد تعرفه‌ های راه ‌آهن در اوکراین باشیم تا حداقل از این طریق از رقابت ‌پذیری تولید کنندگان اوکراینی در بازارهای خارجی حمایت شود.
• اعمال تحریم ها برای تامین سنگ آهن از روسیه: اگر کمیسیون اروپا چنین تصمیمی بگیرد، به احتمال زیاد تولیدکنندگان مستقر در اوکراین قادر خواهند بود صادرات محصولات سنگ آهن را برای جایگزینی منابع روسیه افزایش دهند.
• رشد مصرف سنگ آهن اوکراین در اتحادیه اروپا : این مورد ممکن است به دلیل این واقعیت رخ دهد که شرکت های فولاد اروپایی ترجیح می دهند سنگ آهن را از اوکراین خریداری کنند. تحقق این سناریو مستقیماً به افزایش ظرفیت لجستیکی برای صادرات از اوکراین بستگی دارد، زیرا در حال حاضر این یک محدودیت است.

همچنین تحلیل گران بازار اعلام کردند صادرات به اتحادیه اروپا نیز می ‌تواند با همکاری کارخانه‌ های فولاد اروپا با تولید کنندگان سنگ آهن اوکراین به عنوان بخشی از عامل یکپارچگی بازار تقویت شود. اگر دولت مجارستان به Metinvest Holding اجازه می داد Dunaferr را خریداری کند، این گزینه می توانست انجام شود. اگر Dunaferr به بخشی از Metinvest تبدیل شود، اوکراین می تواند صادرات سنگ آهن خود را ۱.۲ میلیون تن در سال افزایش دهد. این اتفاق با این فرض اتفاق می افتد که Dunaferr تنها یک کوره بلند را راه اندازی کند، زیرا کوره دوم از کار افتاده است. اگر کوره بلند دوم از سر گرفته شود، صادرات سنگ آهن ۲.۴ میلیون تن در سال افزایش می یابد. چنین صادراتی با تولید سالانه یک کارخانه معدنی و بهره ‌برداری قابل مقایسه است.

به نقل از برخی تاجران، مشکلات فعلی صنعت سنگ آهن نیازمند راه حل های جامعی است که به افزایش بهره برداری از شرکت های  مستقر در اوکراین کمک می کند. به این معنا که موفقیت ‌های معین در افزایش فروش باید با اقداماتی برای بهبود ظرفیت‌ های لجستیکی به منظور تضمین صادرات از اوکراین همراه باشد. این صادرات در درجه اول باید به اتحادیه اروپا صورت گیرد زیرا از ابتدای جنگ شریک تجاری اصلی باقی مانده است.

فعالان بازار اعلام کردند در بخش فولاد، اوکراین و اتحادیه اروپا حتی قبل از جنگ شریک شدند، زیرا شرکت های سنگ آهن اوکراین تامین کنندگان سنتی کارخانه های فولاد اروپا بودند. در زمینه گذار سبز، این همکاری عمیق تر خواهد شد، زیرا کارخانه های اروپایی به مواد خام برای تولید آهن اسفنجی (DRI) نیاز دارند و شرکت های اوکراینی می توانند این مواد خام را تامین کنند. با این حال، تحقق عملی چنین همکاری مستلزم شرایطی است که صادرات محصولات تولید شده در اوکراین را تسهیل کند.