بورس کالا ایران و بورس آهن آلات
بورس کالای ایران یکی از چهار بازار سرمایه ایران است که در آن کالاهای معینی عرضه شده و تحت قرارداهای نقدی، سلف، آتی، اختیار معامله، صلح و معاوضه معامله می‌شود. محصولات صنعتی و معدنی، شیمیایی و پتروشیمی، کشاورزی، مشتقه و مالی و کالاهای بازار فرعی در بورس کالا داد و ستد می‌شود.

در واقع هدف از شکل گیری بورس کالای ایران ایجاد بازاری منسجم برای کنترل نوسانات قیمت محصولات، مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت و به طور کلی قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار قلمداد شده است.
فولاد در بورس کالا
در سال 1382 اولین بورس کالایی ایران یعنی بورس فلزات شکل گرفت و بعد از آن در سال 1383 بورس کالای کشاورزی روی کار آمد و نهایتاً در سال 1385 با ادغام بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی، شرکت بورس کالای ایران تاسیس شد و در مهر سال 1386 فعالیت خود را شروع کرد.

در بورس کالا محصولات صنعتی و معدنی در گروه‌های اصلی فولاد، مس، آلومینیوم، روی، سرب، فلزات گران بها  و گروه صنعتی – معدنی خرید فروش می‌شوند و گروه فولاد با زیر گروه‌های اصلی مقاطع طولی مثل تیر آهن، میلگرد، ناودانی و نبشی، مقاطع تخت مثل ورق گرم، ورق سرد و ورق گالوانیزه، شمش‌ها مثل اسلب، بلوم و بیلت و زیر گروه اصلی قراضه مثل ضایعات سنگین یا سبک بار معامله می‌شوند.

از جمله شرکت‌های تولید کننده فولاد فعال در بورس کالا، شرکت فولاد مبارکه اصفهان است که فعالیت خود را از سال 1360 آغاز کرده و با ظرفیت تولیدی بالا محصولات فولادی را روانه بازار می‌کند.
نحوه قیمت گذاری محصولات فولادی در بورس کالای ایران
در ایران وزارت صمت ضمن سیاستگذاری‌های پی در پی به همراهی ستاد تنظیم بازار قیمت محصولات فولادی را در بورس کالا تعیین می‌کند. در حال حاضر قیمت شمش فولادی معادل 95 درصد قیمت فوب شمش صادراتی ایران در خلیج فارس بر اساس نرخ ارز نیمایی و قیمت سقف شمش فولادی در بورس کالا معادل 100 درصد قیمت شمش صادراتی تعیین شده است.
قیمت‌های دستوری فولاد در بورس کالا
با ایجاد دخالت در فرآیند نرخ گذاری محصولات فولادی  و معاملات صورت گرفته در بورس کالا، عرضه و تقاضای بازار از حالت عادی خود خارج می‌شود و ممکن است قیمت محصولاتی مثل شمش فولادی بالا و بالاتر رفته و نوردکاران از این قضیه متضرر شده و با صنایع با کمبود مواد اولیه روبه‌رو شوند.

ابطال‌های مکرر در بورس کالای ایران برای محصولات فولادی یکی از مواردی است که به بی ثباتی قیمتی در کف بازار دامن زده و عامل ایجاد رانت می‌شود. حال آنکه گزینه‌هایی مثل افزایش عرضه در بازار به همراه سیاست گذاری‌های درست و دقیق تعادل را به بازار برگردانده و شفافیت بورس کالا نمایان‌تر خواهد شد.

در این مقاله سعی شده است تا در ابتدا درباره بورس آهن آلات و اهمیت عرضه محصولات فولادی در بورس کالا بحث شود. سپس بعد از آن اطلاعاتی درباره نحوه خرید و فروش در بورس آهن آلات را در اختیار شما می‌گذاریم.
*** درباره بورس آهن آلات چه می‌دانید؟
در حقیقت بورس آهن آلات بازاری است که در آن عرضه و تقاضای محصولات فولادی با ضوابط و چهارچوب خاصی تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) انجام می‌شود. به عنوان مثال مقاطع فولادی و شمش در روزهای خاصی که تعیین می‌شود در بورس کالا عرضه می‌شوند و در اختیار خریداران قرار می‌گیرد.

عرضه‌کنندگان نامداری در بورس کالای ایران در حوزه فولاد و آهن آلات حضور دارند. از جمله این عرضه‌کنندگان می‌توان به شرکت‌های فولاد مبارکه اصفهان، ذوب آهن اصفهان، مجتمع فولاد خراسان، فولاد البرز ایرانیان، فولاد جاوید بناب، صنایع آهن، فولاد سرمد ابرکوه و فولاد آذربایجان اشاره کرد. البته این عرضه‌کنندگان در بورس آهن آلات فقط به مواردی که اشاره کردیم محدود نمی‌شوند. برای مشاهده لیست تمامی عرضه‌کنندگان بایستی به سایت بورس کالای ایران مراجعه کنید. نحوه عرضه در بورس آهن آلات بدین صورت است که کارخانه‌های تولیدی محصولات خود را یک روز قبل از عرضه از طریق کارگزاری در اختیار کارشناسان بورس قرار می‌دهند؛ سپس پس از کارشناسی و قیمت گذاری، محصولات مورد نظر در بورس کالا عرضه می‌شوند.

هیچ تولیدکننده‌ای در کشور محدودیتی برای خرید و فروش در بورس کالا ندارد. در صورتی که تولیدکنندگان کد معاملاتی خود را از بورس کالا دریافت کنند، می‌توانند معاملات خود را به راحتی انجام دهند. با توجه به اینکه خرید و فروش آهن آلات در خارج از قوانین و چهارچوب بورس کالا نیز می‌تواند انجام گیرد، اما حضور در بورس آهن آلات برای انجام معاملات مزایایی دارد. مهمترین مزیت خرید و فروش در بورس کالا این است که چهارچوب و قوانین تعیین شده‌ای وجود دارد که قابلیت پیگیری و نظارت بر خرید و فروش را ممکن می‌سازد و در نتیجه خیال خریدار را از این بابت راحت می‌کند. دیگر مزیت بورس کالا این می‌باشد که استانداردهای لازم جهت عرضه در بورس آهن آلات با توجه به کارشناسی‌های انجام گرفته تعیین می‌شود. به طور کلی در بورس کالا می‌توانید در بستری امن خرید خود را انجام دهید.
*** چه محصولاتی در بورس آهن آلات عرضه می‌شوند؟
محصولات فولادی که در بورس کالا عرضه می‌شوند شامل تمامی مقاطع فولادی از جمله مقاطع تخت و طویل  مانند ورق، میلگرد، تیرآهن، نبشی، ناودانی و شمش می‌باشد. نکته ای که در اینجا حائز اهمیت می‌باشد، این است که عرضه در بورس آهن آلات در روزهای دوشنبه، سه شنبه و چهارشنبه صورت می‌گیرد. در روزهای دوشنبه ورق، روزهای سه شنبه شمش و روزهای چهارشنبه هر هفته میلگرد، تیرآهن و ناودانی عرضه می‌شوند.
*** نگاهی به قیمت گذاری محصولات فولادی در بورس کالا
با توجه به اینکه قیمت محصولات فولادی در بازار آزاد در مقایسه با بورس آهن آلات تفاوت چشمگیری دارند، در نتیجه خریداران ترجیح می‌دهند تا محصولات فولادی را از بورس کالا خریداری نمایند. بنابراین بهتر است به شیوه قیمت گذاری برخی از محصولات فولادی نگاهی بیاندازیم. قبل از هر چیزی باید به این نکته اشاره کنیم که روند عرضه و تقاضا برای محصولات مختلف فولادی بر روی قیمت گذاری آن تاثیرگذار خواهد بود و همچنین شیوه قیمت گذاری که به آن اشاره خواهیم کرد مربوط به آخرین دستورالعمل تنظیم بازار فولاد از جانب وزارت صمت می‌باشد و این شیوه قیمت گذاری با توجه به فاکتورهای مختلف که یکی از آنها عرضه و تقاضا است، تغییر می‌کند.
*** قیمت گذاری شمش در بورس آهن آلات
معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنای قیمت‌گذاری فولاد را قیمت کدال شرکت‌های بورسی اعلام و تاکید کرد که هدف، ایجاد قیمت پایه منصفانه و جدا از موضوعات صادرات است تا موجب رقابت شود و فولاد با قیمت مناسب به دست مردم برسد. طبق آخرین اعلام وزارت صمت، قیمت پایه شمش فولادی در بورس کالا بر اساس ۷۰ درصد قیمت CIS اعلام و بر ضرورت اجرای کامل شیوه‌نامه عرضه محصولات فولادی در بورس کالا تاکید شد. طبیعتا قیمت سایر مقاطع طویل و تمام شده فولادی نیز وابسته به قیمت شمش می‌باشد و با توجه به تغییرات قیمت شمش قیمت آنها نیز تغییر می‌کند.
*** نحوه خرید محصولات فولاد مبارکه در بورس آهن آلات
اداره فروش بورس وظیفه فروش و سرویس دهی به متقاضیانی که از طریق بورس کالای ایران (بورس فلزات سابق) اقدام به خرید محصول کرده اند را بر عهده دارد. از نیمـه دوم سال ۸۲ همواره بخشی از محصولات فـولاد مبارکه از طریق عرضه در بورس آهن آلات (بورس کالای فعلی) به فروش می‌رسد و قیمت کشف شـده در تالار بورس مبنای فروش محصولات شرکت قرار می‌گیرد. کارگزاران با ارائه درخواست‌های خرید در تالار بورس و در هنگام عرضه محصول توسط شرکت فولاد مبارکه، بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا نسبت به خــرید با قیمت‌های کشف شده اقدام می‌نماید. در مراحل بعدی خریدها به فولاد مبارکه منعکس و هماهنگی های لازم نسبــت به صــدور سفارش و تولید محصول همانند دیگر سفارشات اقدام می‌گردد.

*** ذوب آهن تمام محصولات خود را در بورس کالا (بورس آهن آلات) به فروش می‌رساند
به گفته معاون بازاریابی و فروش ذوب آهن اصفهان، در حال حاضر تمامی محصولات فولادی شرکت ذوب آهن از طریق عرضه در بورس کالای ایران (بورس آهن آلات) به فروش می‌رسد. با برنامه‌ریزی های انجام گرفته، محصولات در سبدهای کامل و با مطلوبیت بالا در بورس کالا به متقاضیان عرضه می‌شود؛ همواره سعی بر این بوده است تا سبدهای عرضه شده با بهترین ترکیب محصول عرضه شود که این امر منجر شده است که با توجه به نیاز بازار، به درخواست و تقاضای مشتریان پاسخ داده شود و سبدها از تقاضای خوبی در بورس برخوردار باشند.

*** وضعیت فروش محصولات ذوب آهن اصفهان چگونه است؟
با توجه به توقف چند ساله یکی از کوره بلندهای شرکت و همچنین کمبود مواد اولیه، ظرفیت تولید این کارخانه با افت همراه بود. مشکلات ناشی از تامین مواد اولیه نیز باعث کاهش تولید این شرکت شده است، بطوری که در طی سه ماهه نخست سال ۱۳۹۹ فروش ذوب آهن در بورس آهن آلات حدود ۵۹۰ هزار تن بوده است.
*** مشتریان معمولا بیشتر متقاضی چه محصولاتی از ذوب آهن هستند؟
تمام محصولات تولیدی شرکت ذوب آهن به دلیل روش تولید و مدیریت کیفیت و استانداردهای بالای موجود در این شرکت مورد توجه مشتریان در بازارهای داخلی و صادراتی می‌باشد. معمولا تیرآهن‌های تولید شرکت ذوب آهن به دلیل کیفیت بالا و استانداردهای جهانی این محصول بسیار بیشتر از سایر مقاطع فولادی تولیدی مورد توجه قرار می‌گیرد. شرکت ذوب آهن اصفهان در سه ماهه نخست سال ۱۳۹۹ موفق به فروش بیش از ۲۱۰ هزار تن از این محصول در بورس آهن آلات شده است.
*** انجام معاملات محصولات فولادی در بورس کالا چگونه است؟
برای انجام معاملات در بورس کالا (بورس آهن آلات) شما نیاز به کد معاملاتی دارید. بدین منظور شما باید مدارک و مستندات خود را تکمیل و به کارگزار دارای مجوز فعالیت در بازار ارائه دهید. تمامی مدارک موردنیاز برای اخذ کد معاملاتی در سایت بورس کالای ایران موجود هستند و شما می‌توانید برای مشاهده‌ی این مدارک به بخش فرآیند ارائه‌ی کد بورسی به مشتریان در سایت بورس کالا مراجعه کنید.

توجه کنید که ثبت‌نام و اخذ کد معاملاتی بدون هیچ هزینه‌ای می‌باشد و در طی حداکثر سه روز کاری کد معاملاتی ارائه خواهد شد. پس از دریافت کد شما می‌توانید معاملات خود را در بورس کالا انجام دهید. همینطور لیست تمامی کارگزاران فعال در سایت بورس کالا اعلام شده‌اند. جهت مشاهده‌ی این لیست روی کارگزاران فعال کلیک کنید.
*** آشنایی با نحوه عرضه محصولات فولادی در بورس کالا
پس از دریافت کد معاملاتی این امکان برای شما فراهم خواهد شد تا محصولات فولادی خود را در بورس کالای ایران عرضه کنید. در حال حاضر بیش از ۷۵ عرضه‌کننده‎ی فولاد از جمله مجتمع ذوب آهن فولاد خزر و فولادسازان کیوان یزد و بسیاری از تولیدکنندگان بنام در صنعت فولاد در بورس کالا حضور دارند و اگر شما نیز به عنوان عرضه‌کننده‌ی می‌خواهید در بورس آهن آلات فعالیت کنید، باید مدارک پذیرش کالا از جمله فرم درخواست پذیرش را به کارگزاری ارسال کنید.

فرم تقاضای خرید شامل مشخصات کالای قابل عرضه، حجم آن، حداکثر افزایش عرضه توسط عرضه‌کننده، نوع معامله، قیمت پایه، تاریخ عرضه و نام عرضه کننده و تولیدکننده، نوع تسویه و مکان تحویل و زمان‌بندی و نوع بسته‌بندی می‌باشد. تمامی مدارک پذیرش کالا در بازار فیزیکی در سایت بورس کالای ایران موجود هستند.

البته جهت عرضه بورس کالا شرایط خاصی از سمت بورس کالای ایران اعلام شده است، که شما می‌توانید این شرایط را درخود سایت بورس کالای ایران مطالعه کنید. در مورد نحوه عرضه فولاد در بورس کالا، کارگزاری مربوطه تمامی مدارک را در اختیار شما قرار خواهد داد و شما می‌توانید اطلاعات لازم را از آنها دریافت کنید.
*** اصطلاحات رایج در بورس کالا ( بورس آهن آلات)
در این بخش می‌خواهیم در مورد اصطلاحاتی که ممکن است به هنگام مشاهده‌ی اطلاعیه‌ی عرضه با آن‌ها موجه شوید را با شما به اشتراک بگذاریم.

حداقل عرضه: برای هر کالا طبق مقررات کمترین مقدار مجاز عرضه وجود دارد که با نام حداقل عرضه شناخته می‌شود.

قیمت پایه: قیمتی است که از طرف کارگزار فروشنده برای هر محصول فولادی اعلام می‌شود.

نوع قرار داد: نوع قراردادها در عرضه فولاد در بورس کالا بیشتر به دو صورت نقدی و سَلَف صورت می‌پذیرد که در مورد قراردادهای نقدی، همانطور که از نام آن نیز مشخص است، خریدار کل مبلغ را به صورت نقد پرداخت می‌کند و فروشنده نیز حداکثر طی سه روز کالای موردنظر را به خریدار تحویل می‌دهد. اما در مورد قرارداد سَلَف کل مبلغ در زمان معامله به کارگزاری پرداخت می‌شود و فروشنده متعهد می‌شود که کالای موردنظر را در تاریخ مشخصی به خریدار تحویل دهد.

حداکثر افزایش عرضه: یعنی عرضه‌کننده محصول فولادی در بورس آهن آلات تا چه سقفی می‌تواند میزان عرضه‌ی خود را افزایش دهد.

حداقل خرید: کمترین مقداری از محصول فولادی که هر کارگزار می‌تواند آن را بخرد.

حداکثر خرید در صورت وجود: حداکثر خرید برای هر عرضه همان برابر با میزان عرضه تولیدکننده می‌باشد.

حداقل تغییر قیمت سفارش: کمترین مقدار مجاز تغییر قیمتی سفارش‏های ثبت شده در سامانه معاملاتی است.

اتاق پایاپای: یکی از واحدهای بورس کالای ایران که وظیفه‌ی آن تسویه‌ی معاملات انجام شده می‌باشد.

نماد معاملاتی: نماد معاملاتی که در جدول عرضه‌ نیز قابل مشاهده است، شناسه‎ای است که بورس کالا به هر یک از محصولات فولادی می‌دهد.