در چند ماه گذشته، برای چندمینبار در تاریخ اقتصاد ایران، شاهد تکرار یک سیاست اشتباه و پس از آن، کنار گذاشتن بیسروصدای آن سیاست از سوی مسئولانی که اصرار بر شیوه دستوری داشتند، هستیم. حال مشخص نیست زیان هنگفت تولیدکنندگان کشور را چه فرد یا افرادی که تصمیم بر قیمتگذاری دستوری گرفتهاند، باید بدهند و در این میان بهراحتی همه چیز به نفع عدهای دلال و واسطه، فراموش میشود.
اواخر هفته گذشته، حسین مدرس خیابانی، سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت در نشست با اعضای انجمنهای تولیدی و تولیدکنندگان لوازم خانگی از برنامههای این وزارتخانه و راهکارهای موجود برای گذر از شرایط فعلی اقتصادی کشور سخن گفت.
یکی از خواستههای مورد تاکید رئیسجمهوری از سرپرست جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت، کمک به توسعه صادرات غیرنفتی بوده اما این موضوع جدیدی نیست و در چند سال اخیر در این وزارتخانه همواره صادرات غیرنفتی و لزوم افزایش آن یکی از موضوعات مورد توجه بوده است.
بازار فولاد ملتهب است؛ نه تنها محصولات فولادی به دست مصرفکنندگان واقعی نمیرسد، بلکه همچون خودرو گرفتار بازار دلالی شده و همین امر، تولیدکنندگان را در تامین مواد اولیه دچار مشکل کرده است.
تنظیم بازار فولاد یکی از مهمترین مواردی بود که بهویژه در ماههای اخیر فعالیت رضا رحمانی در مسند وزیر صنعت، معدن و تجارت خبرساز شد. حال که حسین مدرسخیابانی بهعنوان سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت انتخاب شده، از برگزاری جلسه کمیته ساماندهی فولاد در نخستین هفته کاری خود خبر داده است.
سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت در اولین جلسه شورای معاونان این وزارتخانه، گفت: امروز «جهش تولید»، توسعه صادرات و کنترل واردات، مدیریت و تنظیم بازار و تقویت و تعمیق ساخت داخل، راهبردهای کلان وزارت صنعت، معدن و تجارت است که در این رابطه باید تصمیمات، با هماهنگی و همراهی تشکلهای تخصصی بخشخصوصی و اتاقهای بازرگانی، تعاون و اصناف صورت گیرد.
چندی است ابطال معاملات فولاد در بورس کالا ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت با اعتراض تولیدکنندگان فولاد روبهرو شده است.این تولیدکنندگان معتقدند سیاستهای دستوری مانع از برقراری تعادل در بازار فولاد شده و تاکید دارند که تکرار اینگونه سیاستهای مداخلهجویانه، منافع هر دو طرف معامله را به خطر میاندازد و به معنای دخالت مستقیم دولت در اقتصاد و بازار است.
وزارت صنعت به تولیدکنندگان اعلام کرده که فقط مجاز به عرضه کالای خود به تولیدکننده بعدی بدون دخالت هرگونه واسطهای هستند که این تصمیم باعث شد تا بخشی از واسطهها از بورس خارج شوند.
پس از یک دوره هیجانی افزایش نرخ ها در بازار فولاد و رسیدن به قله باورنکردنی ۶ هزار تومان برای شمش، با فشار وزارت صمت به فولادسازان برای افزایش عرضه داخلی شمش در بورس کالا، یکشنبه سنگین ترین عرضه شمش رقم خورد و قیمت ها به حدود ۴۵۰۰ تومان بدون مالیات بر ارزش افزوده سقوط کرد. یعنی حتی پایین تر از آنچه دولت انتظارش را داشت. حالا تفاوت شمش داخلی و صادراتی ایران آن هم با احتساب ارز نیمایی به حدود ۵۵ دلار در هر تن رسیده است یعنی حدود ۱۵ درصد.
آمارها نشان میدهد، میزان پیشرفت نقشه راه معدن و صنایع معدنی تا پایان بهمن از سطح ۶۰ درصد گذشت، این نقشه راه از نیمه دوم سال ۹۷ آغاز شد و تاکنون از برنامه (سالانه ۲۵ درصد) جلوتر است و ۴۰ درصد باقی مانده نقشه راه، پیشبینی میشود در مدت دو سال آینده تحقق یابد.
وزارت صنعت معدن و تجارت که به اختصار وزارت صمت خوانده میشود در راستای کوچک سازی دولت با ادغام دو وزارتخانه بازرگانی و صنایع و معادن شکل گرفته است و مسئولیت پیشبرد سیاستها و برنامه ریزی دولت در بخشهای صنعتی و معدنی را به عهده دارد.
وزارت صمت ( وزارت صنعت معدن و تجارت ) که نقشی تعیین کننده و تاثیر گذار بر قیمت نهایی فولاد و آهن دارد و با تصمیماتش گاه لرزه بر تن صنعت فولاد میاندازد، چندی است که سکانداری به خود ندیده و دلالان از آب گل آلود آشفته بازار به وجود آمده از تصمیمات مقطعی خاص تور ماهیگیری خود را بستهاند. در ماههای گذشته تصمیماتی که در خصوص صنعت فولاد گرفته شده، تا جلوی سفته بازی و ماهی گیری سوداگران را گرفته و باعث شده قیمت فولاد و آهن در بورس کالای ایران روند متعادلی داشته و قیمت فولاد و آهن در کف بازار به تعادل نسبی برسد.
در بازار ایران نحوه قیمت گذاری فولاد و آهن که از راههای بورس کلای ایران، واحدهای تولیدی و واردات به دست معاملهگران و مصرف کنندگان میرسد، محاسبات جذاب خود را دارد. یکی از مواردی که روی قیمت فولاد تاثیر گذار است، نوسانات قیمت شمش چه وارداتی و چه داخلی است. مورد بعدی هزینه سوخت مورد نیاز تولید کننده و هزینه حمل و نقل است که نوسانات این دو نیز روی قیمت فولاد و آهن تاثیر گذار است. از طرف دیگر قیمت محصولات فولادی که وارد کشور میشود همسو با قیمتهای جهانی و نوسانات نرخ ارز متغیر است که با توجه به عرضه با تاخیر و مسائل مربوط به گمرک، قیمتی که معمولا خرید و فروش میشود در این دسته از محصولات نوسانات خاص خود را دارد.
به دنبال مواردی که در بالا ذکر شد، عرضه در بورس کالای ایران شاید پر تنش ترین و داغ ترین جایی باشد که قیمت فولاد و آهن بالا و پایین میشود و ستاد تنظیم بازار و وزارت صمت ( وزارت صنعت معدن و تجارت ) به خوبی این بازار را شناخته است و سلایق خود را پیاده میکند! بنابراین قلب معاملات فولاد کشور در پایتخت میتپد و نبض آن از درب کارخانه به صدا در میآید و این فاصله هم برای خودش نوسانات خاص خود را دارد. البته یک نکته مهم که در بازار بورس کالای ایران که این روزها هم زیاد به چشم میخورد، لیدری سا رهبری جریان معاملات است که عمدتا توسط شرکتهای بزرگ و با توجه به جایگان آنها نسبتهای عرضه و تقاضا را گاها برهم کوبیده و گوششان به این وزارت و ستاد تنظیم بازار بدهکار نیست.
ابطالهای پی در پی معاملات فولاد در بورس کالای ایران، جلسات وزارت صمت و ستاد تنظیم بازار را میتوان مثلث آتش زیر خاکستر قیمت فولاد و آهن نامید به گونهای که تنور نان دلالان را خوب داغ کرده است در حالی که تولید کنندگان داخلی فولاد از این سفره بی بهره بوده و نارضایتی خود را از فرمول هایی که وزارت صنعت معدن و تجارت تدارک دیده بارها در جلسات با وزارت صمت و ستاد تنظیم بازار اعلام کرده اند و حاصل آن چیزیست که به عنوان ساماندهی و کنترل قیمت فولاد نمایش داده میشود ولی دودش همچنان چشم تولید کننده داخلی را نشانه گرفته است.
حال اگر میلههای فولادی از زیر فشار تصمیمات وزارت صمت خم نشوند، خواسته یا ناخواسته به ایستگاههای تبلیغاتی انتخابات آن سوی مرزها میرسند. در حالی که نرخ ارز روزانه از اعداد جدیدی پرده برمیدارد و در شرایط نامناسبی به سر میبرد، قیمت فولاد و آهن و محصولات به اصطلاح دلاری، پیشاپیش برای خود نوساناتی را متصور میشوند که در هر حال مصرف کننده واقعی را شوکه خواهد کرد.